ΝΕΔΟΥΣΑ ΑΛΑΓΟΝΙΑΣ ΤΑΥΓΕΤΟΥ-ΔΡΩΜΕΝΟ ΕΥΕΤΗΡΙΑΣ-ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΗΣ ΝΕΔΟΥΣΑΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ-ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΗΣ ΝΕΔΟΥΣΑΣ ΤΑΥΓΕΤΟΥ.

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ    ΣΗΜΕΙΩΜΑ

         Το Καρναβάλι της Νέδουσας την Καθαρά Δευτέρα ανήκει στον κύκλο των πιο σημαντικών εθιμικών εκδηλώσεων της αποκριάτικης περιόδου που τελούνται πανελληνίως, με μορφή δρωμένου.

        Λέγοντας «δρώμενο» εννοούμε μία παραστατική εκδήλωση, μια απλή ή περισσότερο σύνθετη τελετουργική πράξη με λατρευτική διάσταση στην πρωτογενή μορφή της. Τα λαϊκά αυτά δρώμενα αντιπροσωπεύουν το αρχέτυπο του θεατρικού είδους, γι’ αυτό παρουσιάζουν πρόσθετο ενδιαφέρον.

          Τα δρώμενα μαρτυρούνται διαχρονικά σε όλους τους λαούς κάθε πολιτιστικής βαθμίδας. Ειδικότερα στον ελληνικό ιστορικό χώρο αποτελούν μικροτελετές της λαϊκής λατρείας και επιχωρίαζαν σε αγροτοποιμενικές κοινωνίες, όπου η εξάρτηση από τις φυσικές δυνάμεις είναι άμεση με άμεσες επίσης τις επιπτώσεις στην παραγωγή και στη ζωή γενικότερα. Εκδηλώνονταν κυρίως ως γονιμικά για την πλούσια καρποφορία της γης και την αφθονία των κοπαδιών και ως αποτρεπτικά του κακού. Και στις δύο περιπτώσεις, λοιπόν, απώτερη επιδίωξη ήταν η ευετηρία, η καλοχρονιά, στην ευρύτερη διάσταση και έννοιά της.

         Την πρωτογενή ευετηρική αυτή επιδίωξη βρίσκουμε και σήμερα στο Καρναβάλι της Νέδουσας όπου κυριαρχούν τραγόμορφα μεταμφιεσμένοι, ζωσμένοι βαριά ποιμενικά κουδούνια, και όπου υπάρχει στις επιμέρους φάσεις μιμητικό όργωμα και εικονική σπορά, καθώς επίσης το μοτίβο του θανάτου και της ζωής με κάποιον πεθαμένο δήθεν, που ξαφνικά ανασταίνεται, και ακόμα εύθυμη, όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, αναπαράσταση γάμου, παράλληλα με χορούς, σατιρικά τραγούδια και τολμηρούς σεξουαλικούς υπαινιγμούς. Στοιχεία όλα με αυτονόητους συμβολισμούς  και με εθιμική λειτουργικότητα.

         Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι το δρώμενο της Νέδουσας έγινε ευρύτερα  γνωστό μόλις πριν από λίγα χρόνια, από το 1995, όταν μέλη του Κέντρου Λαογραφικών Μελετών Καλαμάτας και ιδιαίτερα ο κ. Χρήστος Ζερίτης, αξιοποίησαν κάποιες πληροφορίες για την ύπαρξη του εθίμου, στο κατά κάποιον τρόπο απομονωμένο ορεινό αυτό γεωργοκτηνοτροφικό χωριό στις υπώρειες του Ταϋγέτου. Στη συνέχεια παρακολούθησαν το Καρναβάλι και το βιντεοσκόπησαν.

         Το δρώμενο βρήκε και την επιστημονική του καταξίωση με μία ημερίδα που έγινε στην Καλαμάτα το 2001, με συμμετοχή των καθηγητών Μιχάλη Μερακλή και Βάλτερ Πούχνερ, καθώς και του υποφαινομένου. Ας σημειωθεί τιμητικά ότι η Καλαμάτα είναι η γενέτειρα του κ. Μερακλή, ο οποίος επάξια συνεχίζει το έργο του Νικολάου Πολίτου, εκλεκτού τέκνου της Καλαμάτας, ιδρυτού της Λαογραφίας ως Επιστήμης στην Ελλάδα.

         Μέσα από την ημερίδα αυτή φάνηκε η αξία του εθίμου της Νέδουσας και η μεγάλη σημασία του για τη μελέτη των δρωμένων του ελληνικού χώρου, αφού μέχρι τότε τα επιμέρους μοτίβα του Καρναβαλιού αυτού ήταν γνωστά κυρίως από τη Βόρειο Ελλάδα και ιδιαίτερα από τον Θρακικό χώρο, ο οποίος θεωρείται ως ο κατεξοχήν θεματοφύλακας για πολλές εθιμικές εκδηλώσεις, απ’ αυτές που χαρακτηρίζονται ως διονυσιακές. Ενδεικτική για τη σημασία του δρωμένου της Νέδουσας είναι και η φράση του κ. Μερακλή ότι αυτό ισοδυναμεί με ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα.

         Με το Καρναβάλι της Νέδουσας  διευρύνεται  και πλουτίζεται ο οικείος χάρτης των δρωμένων, που μπορεί να οδηγήσει σε ερμηνείες των συναφών εκδηλώσεων, οι οποίες συμπληρώνουν τις ήδη γνωστές ή και που μπορούν να αναθεωρήσουν τις μέχρι σήμερα κρατούσες, όσον αφορά π.χ. την αρχική καταγωγή και την εν συνεχεία διάδοσή τους στον ελληνικό ιστορικό χώρο.-

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΙΔΗΣ

δρ Λαογραφίας

τ. Δ/ντής  Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας

Ακαδημίας Αθηνών