ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΗΓΜΑΤΑ

Λαογραφικά δήγματα

                             Το κούρεμα

         Η  σκόνη ήταν σύννεφο πυκνό, ο θόρυβος φοβερός από τους αλαλαγμούς των  ιππέων, τα άλογα κάλπαζαν κλαπατακλαπ-κλαπατακλαπ-κλαπατακλαπ, οι σέλες είχαν καρφιά για να είναι οι καβαλάρηδες όρθιοι και να μην χαλαρώνουν ποτέ. Η έρημος Γκόμπι ατελείωτη, ο αρχηγός, ο μεγάλος Μογγόλος πολεμιστής μπροστά και πίσω χιλιάδες στρατός που κάλπαζε όρθιος με τις αλογοουρές τους να ανεμίζουν στον ασιατικό άνεμο που φύσαγες παγωμένες από τις βόρειες στέπες. Απ΄ όπου πέρναγαν ο κόσμος έτρεχε να σωθεί από τους Μογγόλους του Τζένκις-Χαν.

         Το κούρεμα. Ξυρισμένες οι κούτρες τους και οι κρόταφοί τους και τα πλούσια μαλλιά, κοτσίδες ή ξέπλεκα, έπεφταν στους σβέρκους τους.

        « Αρχέμαχος δ’ ο Ευβοεύς φησί……επειδή οι πολέμιοι της κόμης εδράττοντο της έμπροσθεν και κατέσπων αυτούς, όπισθεν κομώντας γενέσθαι, τα δ’ έμπροσθεν κείρεσθαι.». Στράβων, Γεωγραφικά Ι,465.

         Μια συνήθεια που χάνεται στα βάθη του χρόνου, υιοθετημένη από πολλούς λαούς σε όλο τον κόσμο και όπως καθαρά φαίνεται από το παραπάνω γραπτό του Στράβωνος, αλλά και από κείμενα του Πλούταρχου, το έθιμο εφαρμόστηκε για καθαρά στρατιωτικούς λόγους δηλ. για να μην τους αρπάζουν οι εχθροί από τα μαλλιά ή τα γένια, στις μάχες σώμα με σώμα. Την τακτική αυτή εφάρμοσαν οι Σπαρτιάτες, οι Ιλλύριοι, οι Ευβοείς, ο Μ. Αλέξανδρος και ο στρατός του και πολλοί αγωνιστές του 1821. Ιδιαίτερα σε προσωπογραφίες  αγωνιστών του ’21 είναι εμφανέστατη η ιδιαίτερη αυτή κόμμωση.

         Ο Μπότσαρης, ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος, οι Σουλιώτες, ο Καραισκάκης και άλλοι πολλοί ήταν «όπισθεν κομμώοντες».

         Τα τελευταία εξήντα χρόνια συντελέστηκαν πάμπολλες μεταβολές στο κούρεμα των νεοελλήνων. Από το «αμερικάνικο» στη δεκαετία του ΄40 περάσαμε στη «γλαρωτή τούφα» το ΄50. Μετά χωρίστηκαν οι δρόμοι. Οι ενήλικες εφάρμοσαν και κράτησαν μέχρι σήμερα το «σοβαρό» κοντό μαλλί, ενώ οι νέοι ακολούθησαν τις επιταγές της δυτικής μόδας, κατά το «ανήκωμεν εις την Δύσιν». Τις δεκαετίες ’60 και ’70 έχουμε το «χίππικο» μαλλί με φαβορίτες, σε αυτή του ΄80  τα πράγματα ανακατεύονται  μεταξύ του μακριού και του κοντού, με ή άνευ φαβορίτα, και τη δεκαετία του ΄90 αρχίζει να εμφανίζεται η μόδα της επίδειξης από τους προχωρημένους. Από τους «πάνκ» στους σημερινούς «παντόφλες», «βίδες» και «χιπ-χοπ». Και στις τρεις περιπτώσεις του σήμερα ισχύει το κούρεμα από το ριζάφτι μέχρι την αρχή της κορυφής. Στην κορυφή αφήνουν μικρό μαλλί και αυτό είναι το «παντόφλα», ή το μαλλί γύρω-γύρω το σηκώνουν με ζελέ και κουρεύουν το άλλο από μέσα, δηλαδή σαν κήπος με φράχτη, και το λένε «βίδες», και το τρίτο θέλει κούρεμα γουλί παντού και ένα σκουφί από το σβέρκο, μέσα αυτιά, μέχρι τα ματοτσίνορα.

         Οι «όπισθεν κομμώοντες» είχαν, όπως είπαμε, τους λόγους τους. Το «αμερικάνικο» είχε λόγους υγιεινής, αφού τότε οι ψείρες περνάγανε μπέηκα  στο σώμα και στα μαλλιά, οι χίππηδες με το μακρύ μαλλί τη συμπεριφορά και τα τραγούδια τους, είχαν στόχο την διαμαρτυρία για τον καθωσπρεπισμό των μακαρθιστών , τον πόλεμο του Βιετνάμ, το τσουβάλιασμα των ιδεών και τον συντηρητισμό των πολιτικών, τον «ψυχρό πόλεμο». Οι πάνκ ήταν ακραίες εμφανίσεις μερίδας της νεολαίας με στόχο, όπως έλεγαν, τα ξαναξύπνημα των νέων της γενιάς του  Μάη του ΄68, που πολιτικοποιήθηκε και αναρριχήθηκε στην εξουσία σαν τον «κόκκινο Ντάνυ».

         Τα  σημερινά καλοθρεμμένα, καλοζωισμένα και απροβλημάτιστα αγοράκια τι μήνυμα άραγε θέλουν να στείλουν στη κοινωνία  μας ; “Να σας σοκάρουμε”  μου είπε ένας πρωτοχρονιάτικος καλαντιστής. Αν είναι αυτό πράγματι, το έχουν πετύχει. Μας σοκάρουν όταν τους βλέπουμε νυχτιάτικα να ξεπροβάλλουν σαν βελζεβούληδες. Μας  σοκάρουνε γιατί ξέρουμε ότι στις απροβλημάτιστες και κωλαρούδηκες κοινωνίες της Δύσης, έχουνε το χρόνο και τη διάθεση να σκέφτονται το πώς θα κουρευτούνε. Άμα όμως ήταν στις κοινωνίες της Αιθιοπίας ή της Ταυλάνδης ή του Αφγανιστάν, το μόνο που θα σκεφτόντουσαν θα ήταν το πώς θα βρούνε λίγο καθαρό νερό να πιούνε ή λίγο φαί να φάνε ή ένα σπιτάκι ειρηνικό να κοιμηθούνε  ή το πως θα σκοτώσουνε τις μύγες που τους καβαλάνε. Μας σοκάρουνε γιατί όταν τους βλέπουμε δαγκωνόμαστε από πίκρα, γιατί σκεφτόμαστε ότι, αυτοί οι παντοφλοκουρεμένοι, όπως αναιδώς φέρονται στο κεφάλι τους, με την ίδια αναίδεια  θα φέρονται σε γονείς, δασκάλους, φίλους, συναθλητές και στην κοινωνία που ζούνε. Μας σοκάρουν γιατί αντικρίζοντάς τους διαπιστώνουμε σε ποιο βαθμό επίδειξης φτάνουν αυτοί που δεν έχουν κάτι άλλο να επιδείξουν. Μας σοκάρουν γιατί στην εποχή μας, που χίλιες-μύριες ευκαιρίες δίνονται για εποικοδομητική απασχόληση στους νέους μας, αυτοί, και αρκετά κοριτσάκια και «κυρίες», ασχολούνται με τρίχες.-

Χρήστος Νικ. Ζερίτης  26.4.2001