Η ΚΑΡΜΑΝΙΟΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ. ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ-ΤΑ ΦΟΝΙΚΑ-Ο ΓΔΙΚΙΩΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Η ΚΑΡΜΑΝΙΟΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ 

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ-ΤΑ ΦΟΝΙΚΑ-Ο ΓΔΙΚΙΩΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ

          Οι πανελλαδικές δημοτικές εκλογές του 1879 είχαν οριστεί για την Κυριακή 8 Απριλίου.         Δήμαρχος της Καλαμάτας τότε ήταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης, γόνος της γνωστής και ιστορικής οικογένειας.

Μπενάκης Εμμανουήλ. Δήμαρχος Καλαμάτας. Αρχείο Δημάρχων Δήμου Καλαμάτας

          Έγραφε η καλαματιανή εφημερίδα «Αριστόδημος» στις 29/5/1879 : «…Λαβούσα υπόψιν τα της εκλογής πρωτόκολλα, εξ ων προκύπτει ότι η εκλογή του δημάρχου, των δημαρχιακών παρέδρων και των δημοτικών συμβούλων του δήμου τούτου, προκηρυχθείσα προσηκόντως, ήρξατο και επερεώθη την 8^ην Απριλίου ε.ε. ημέραν Κυριακήν, ψηφοφορησάντων 2.029 εκλογέων  εκ των εν των οριστικώ βουλευτικώ καταλόγω περιεχομένων 2.508, και ότι γενομένης διαλογής των εν απάσαις τοις κάλπαις περιεχομένων ψήφων, κατά τας διατάξεις του περί δημαιρεσιών νόμου εν συνδυασμώ προς τας σχετικάς του περί εκλογής βουλευτών, έλαβον τας εξής ψήφους:

Α΄.) Δια την θέσιν του δημάρχου 1) Πέτρος Α. Μαυρομιχάλης 1.145. 2) Εμμ. Μπενάκης 1.120. 3) Βασίλειος Παλαμάρης 934.

Μαυρομιχάλης Πέτρος. Δήμαρχος Καλαμάτας. Αρχείο Δημάρχων Δήμου Καλαμάτας

Β΄.) Δια τας θέσεις των δημαρχιακών παρέδρων 1) Αναστ. Μανέας 578. 2) Ιωάννης Μανωλακάκης 1.202. 3) Δημ. Μπούτσης 1.108. 4) Χρύσανθος Παγώνης 1.170. 5) Παρασκ. Παρασκευόπουλος 1.021. Δημητρ.Δ. Τζάνες 1.237. 7) Δημ. Τζανόπουλος 1.043. 8) Πούλος Φοίφας 1.052. 9) Σπύρος Φτυχιάκος 1.243.

          
          Το χρονολόγιο όμως του κυρίου θέματος έχει ιδιαίτερη αξία για τον αναγνώστη:

           Καταγράφω μία είδηση της αθηναϊκής εφημερίδος «Νέαι Ιδέαι» την 30.4.1879, που φαινομενικά είναι άσχετη, όμως έχει μεγάλη σχέση με τα όσα ακολούθησαν : «Ανεχώρησεν εις Καλάμας ο της τελευταίας Θεσσαλικής επαναστάσεως μετασχών φοιτητής της νομικής κ. Γεώργιος Παλαμάρης». Πιθανότατα ο παραπάνω είχε συμμετοχή στα παρακάτω περιγραφόμενα επεισόδεια  που πυροδότησε και τα όσα επακολούθησαν.        

           Γράφει στις 4.5.1879 η αθηναϊκή εφημερίδα «Νέαι Ιδέαι»: «Μαρτυρολόγιον κατήντησε η κατάστασις της ωραίας επαρχίας Μεσσηνίας, μετά την υπουργική εκεί ήτταν, ιδίως εν τη δημοτική εκλογή Καλαμών και της αφηγήσεως των εκείσε συμβαινόντων δύναται τις να λάβη αμυδροτάτην μόνον ιδέαν περί αυτών. Ούτω την 22 Απριλίου οι Δημήτριος Γαραντζιώτης, Βασίλ. Κατζαράκης, Λιανός, Παλαμάρης και Σταυράκης, ενεδρεύοντες παρά των ποταμώ της πόλεως, επυροβόλησαν κατά του Φ. Πηγαδιώτου και του πατρός του οίτινες εσώθησαν ως εκ θαύματος, αλλά κατόπιν πυροβολήσαντος του Φ.Πηγαδιώτου εφονεύθη ο Δ.Γαραντζιώτης και επληγώθη ο Β. Κατζαράκης. Τη 24 Απριλίου ο υπηρέτης του αστυνόμου κ. Π.Καπετανάκη, αστυνομικός κλητήρ Τουρκολιάς, εφόνευσε τον Δ. Γεωργίκον παρά τω υποκαταστήματι της εθνικής τραπέζης, ο δε φονεύς εφυγαδεύθη, αφ’ ού μέχρι του μεσονυκτίου έμενε μετά του υπαστυνόμου. Τη 27 Απριλίου άγνωστοι επυροβόλησαν κατά του α΄ δημαρχιακού παρέδρου Σπυρ. Φτυχιάκου όν και επλήγωσαν θανατηφόρως κατά την κεφαλήν. Τη αυτή ο υιός του Δεβαντζή εφόνευσε τον υιόν του Ν. Καρβελά έξωθιν της οικίας του νέου Δημάρχου Π. Μαυρομιχάλη. Τη αυτή έτερος εφονεύθη εις την παραλίαν. Επίσης μεταξύ των χωρίων Γιάννιτζα, Γιαννιτζάνικα εγένεντο τρεις φόνοι, εις το χωρίον Τζαφερεμίνι έτεροι δύο και εις το χωρίον Μικρομάνη άλλοι δύω. Κατά της καταστάσεως ταύτης ήτις μόνον τους βαρβάρους χρόνους φέρει εις ανάμνησιν, ελήφθησαν συντονώτατα μέτρα: οίον εξεδόθησαν σωρεία όλη ενταλμάτων κατά των καταψηφισάντων τον αποτυχόντα δήμαρχον οφειλετών του Δημοσίου οίτινες καταδιώκονται απηνέστατα, ενώ οι εις την μερίδα αυτού και τοι οφείλοντες μεγάλα ποσά μένουσιν ακαταδίωκτοι. Επίσης συνελήφθησαν την επιούσαν της εκλογής οι έμποροι αδελφοί Αλούπη και κατεκρατήθησαν παρανόμως εν των αστυνομικώ τμήματι, εξ ού απελύθησαν υπό του Εισαγγελέως, όστις είναι λίαν αμφίβολον εάν δεν θα ριψοκινδυνεύσι την θέσιν αυτού ένεκα τούτου. Και τέλος πάντες οι συγγενείς των καταψηφισάντων παύονται εκ τως θέσεων αυτών».

         Ακολουθεί η είδηση περί του φόνου του γιατρού Βασιλείου Παλαμάρη, τον οποίον ανακοινώνει η εφημερίδα «Αριστόδημος» στο ίδιο φύλλο της 29.5.1879, (ο φόνος του γιατρού Παλαμάρη είχε γίνει στις 21 Μαΐου 1865, απλώς η τοπική εφημερίδα δεν ήταν ημερήσια, μάλιστα το φύλλο της 29.5.1879 βρήκε έναν μήνα μετά την έκδοση του προηγούμενου) γράφοντας: «Μεγάλως κατετάραξε την πόλιν ημών η στυγερά δολοφονία του νέου έτι την ηλικίαν και ατυχούς ιατρού Βασ. Παλαμάρη. Το φοβερόν έγκλημα ήγειρε την κοινήν αγανάκτησιν και αποστροφήν ού μόνον, διότι φύσει τυγχάνει αποτρόπαιον και εναγές, αλλά και διότι διεπράχθη μετά πρωτακούστου θράσους εν μέση ημέρα και αγορά και συνάμα, διότι πηγάζει εξ αιτίας εντελώς παραλόγου και μοχθηρά. Οι συγγενείς του μεγαλυτέρου αδελφού του θύματος εδολοφόνησαν προ ημερών τον Σπ. Φτυχιάκον, τρεις δε εκ των συγγενών τούτου εξεδικήθησαν θηριωδώς εις το πρόσωπον του εντελώς αθώου ιατρού Παλαμάρη!!!. Τον απρόοπτον και πρόωρον θάνατον τούτου εθρήνησεν ειλικρινώς ολόκληρος η πόλις, ευχομένη διακαώς την ταχείαν σύλληψιν κ;αι παραδειγματική των ενόχων τιμωρίαν. Εν τούτοις τον φόνον του ατυχούς Παλαμάρη, δεν ώκνησαν άνθρωποι ουδέποτε υπήρξαντες φίλοι αυτού, και ουδέποτε αγαπήσαντες αυτόν ή συνεργασθέντες μετ’ αυτού ζώντος, να καρποθώσι προς επίτευξιν φατριαστικών ωφελημάτων και δη δάκρυα φώκης χέοντες συκοφαντούσιν υπούλως και δια λαθραίων διαδόσεων τους αντιπάλους των, δολοφόνοι γενόμενοι της αρετής αυτών και παριστώσι τον φόνον συνέπειαν των εκλογικών διενέξεων, μη αναλογιζόμενοι οι βέβηλοι, ότι τοιαύτας μετερχόμενοι συκοφαντίας, δύνανται να παρωθήτωσι τους απλουστέρους εκ των συγγενών του φονευθέντος, διατελούντες εν δεδικαιολογημένω ερεθισμώ, εις αδικαιολογήτους αιματηράς αντεκδικήσεις κατ’ αθώων! Αλλ’ όμως είναι ευτύχημα ότι οι αναπτυγμένοι και νοήμονες εκ των συγγενών του πολυθρηνήτου θύματος, είδον εγκαίρως τα δάκρυα της φώκης και κατενόησαν τους υπό το πρόσχημα των αρτιφανών φίλων κρυπτομένους Ιούδας.

Η κηδεία του ατυχούς Παλαμάρη εγένετο την επομένην του φόνου ημέραν, μετά συγκινητικής μεγαλοπρεπείας. Άπας ο πληθυσμός της πόλεως παρηκολούθησεν, ο δε ιατρός κ. Αλβανάκης εξεφώνησεν ζωηρόν και διδακτικόν επικήδειον».

          Στην αθηναϊκή εφημερίδα «Αλήθεια» στο φύλλο της 13.5.1879 γράφεται είδηση περί της ακύρωσης των εκλογών της Καλαμάτας. Γράφει: «Η δημοτική εκλογή Καλαμών ηκυρώθη, ως τηλεγραφούσιν εκείθεν. Η ακύρωσίς της προξένησεν αλγεινήν αίσθησιν.»

           Όμως τα πράγματα παίρνουν άσχημη τροπή. Γράφει η ίδια εφημερίδα στο φύλλο της 26.5.1879 «Ο αντιμοίραχος κ. Γ. Στεφάνου μετατεθείς εις Καλάμας ενεχώρησεν εκεί κατεσπευσμένως συνεπεία της αυτόθι διαπραχθείσης στυγεράς δολοφονίας του ιατρού Παλαμάρη».

           Η ίδια εφημερίδα λίγες μέρες μετά, στο φύλλο της 25.5.1879, γράφει : «Αφίκετο ο δήμαρχος Καλαμών κ. Π. Μαυρομιχάλης (στην Αθήνα)».

           Ακολουθεί ανακοίνωση των γιατρών της πόλης μας δημοσιευμένη στην εφημερίδα Αθηνών «Αλήθεια» 5.6.1879: «Οι ιατροί της πόλεως Καλαμών απηύθυναν προς το υπουργικόν συμβούλιον την επομένην αναφοράν: Κατόπιν των τόσων ανθρωποκτονιών και εγκλημάτων διαπραττομένων αφόβως εν τη πόλει ταύτη υπό τους οφθαλμούς των αρχών, επέπρωτο να ίδωμεν εν τη μέση αγορά στυγερόν ακούργημα κατά της ζωής ενός εκ των πολυτιμοτέρων συναδέλφων μας. Ο ιατρός Βασίλειος Παλαμάρης έπεσε θύμα στυγεράς δολοφονίας. Ημείς οι ομότεχνοι και συνάδελφοι αυτού, υποχρεωμένοι όντες να παρέχωμεν εις πάσαν ώραν της ημέρας και της νυκτός την φιλάνθρωπον συνδρομήν μας  εις την πάσχουσαν ανθρωπότητα, εκ της καταστάσεως ταύτης της εκνόμου εις ήν ευρίσκεται η πόλις μας αύτη, διαστάζομεν μα την αλήθειαν να εκτελώμεν εις το εξής το φιλάνθρωπον ημών καθήκον. Επικαλούμεθα όθεν την προσοχήν της Σεβαστής κυβερνήσεως επί της λυπηράς ταύτης καταστάσεως του τόπου και παρακαλούμεν θερμώς αυτήν να μεριμνήση προσηκόντως περί της εδραιώσεως της διασαλευθείσης τάξεως και ασφαλείας της ζωής ημών. Υποσημειούμεθα ευσεβάστως. Οι ιατροί: Γ. Κοτσομητόπουλος, Γ. Χρυσοσπάθης, Μ.Ασημακόπουλος, Δ.Αλβανάκης, Ξ. Μαυρογιάννης και ο Αχιλλεύς Πανταζόπουλος»..

             Ο φόνος αυτός άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου και οι εξελίξεις που ακολουθούν είναι καταιγιστικές. Φαίνεται πως η εδώ δύναμη της χωροφυλακής δεν είναι αρκετή. Η εφημερίδα «Αλήθεια» γράφει στις 6.6.1879: «Τέσσερες ενωμοτίαι χωροφυλάκων αποστέλλονται εις Καλάμας, υπό την διοίκησιν του αντιμοιράρχου κ. Στεφάνου».

           Ο τότε Νομάρχης Μεσσηνίας Κ.Καλαμίδας, με μακροσκελή επιστολή του ημερομηνίας 6.6.1879 και η οποία δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 9.6.1879 της εφημερίδος «Αριστόδημος», αναφέρεται αναλυτικά στο θέμα των εκλογών της Καλαμάτας και παραθέτει πολύτιμες πληροφορίες και για τους λόγους δολοφονίας του γιατρού Παλαμάρη, αλλά κυρίως για τις θέσεις του προκειμένου να ακυρωθεί η εκλογή της Καλαμάτας. Παραθέτω απόσπασμα της επιστολής:

«Ο Νομάρχης Μεσσηνίας υπεραπολογούμενος

Πολλαί καθ΄άπαν το κράτος δημοτικαί εκλογαί ηκυρώθησαν, αλλά περί δύο και μόνον ηγέρθη και εξακολουθεί έτι και νυν μέγας πάταγος, της εκλογής Καλαμών και της εκλογής Αιγίου, και δια τις διότι ενταύθα μεν ανεδείχθη δήμαρχος ο Πέτρος Μαυρομιχάλης… Εν τω νομώ μάλιστα τούτω ηκυρώθησαν και αι δημοτικαί εκλογαί Πυλίων, Κορώνης, Ηλεκτρίδος και Αλιφείρας….Και εις διάφορα της Ελλάδος μέρη και μάλιστα εις τους νομούς Λακωνίας και Μεσσηνίας πολλαί διεπράχθησαν εκ πνεύματος εκδικήσεως ή εκ μοχθηρίας δολοφονίαι. Αλλά μιάς και μόνης εδράξατο η αντιπολίτευσις, ως αφορμής προς εκμετάλλευσιν της δολοφονίας του καλλίστου μεν και φιλανθρώπου, αλλ’ ατυχούς ιατρού Παλαμάρη δια τι: διότι έλαβεν εν Καλάμαις χώραν μετά τρεις και τεσσαράκοντα ημέρας από του πέρατος της δημοτικής εκλογής, ενώ ουδέ ελάχιστην είχε σχέσιν προς την πολιτικήν, έθιμον δε βάρβαρον, το έθιμον της εκδικήσεως αφείλετο την πολύτιμον του καλού καγαθού τούτου πολίτου ζωήν. Εντεύθεν τηλεγραφήματα επί τηλεγραφημάτων, το έν του άλλου ψευδέστερον, διεβιβάζοντο προς την κυβέρνησιν και εδημοσιεύοντο ως επί το πολύ εν τη «Παλιγγενεσία», μόνον και μόνον ίνα γίγνεται θόρυβος, ως δε παρατηρώ, θα εξακολουθεί και εφεξής ο θόρυβος ούτος, διότι εθεωρήθη ως ακένωτος πηγή εκμεταλλεύσεως…»

         Η οικογένεια του θύματος διαφωνεί με τις απόψεις του Νομάρχη, ότι δηλαδή ο φόνος είχε εθιμικές αιτίες και τον αποδίδει σε πολιτικούς λόγους. Ακολουθεί επιστολή της χήρας Παλαμάρη:

          «Η χήρα του δολοφονηθέντος Παλαμάρη δια τηλεγραφήματός της προς την σύνταξιν της «Παλιγγενεσίας», αυτοπροσώπως δοθέντος εν τω τηλεγραφικώ καταστήματι Καλαμάων, διαψεύδει τα υπό του Νομάρχου κ. Καλαμίδα δημοσιευθέντα, ότι δήθεν η δυστυχής αύτη γυνή διατελεί εν αγνοία τών επ’ ονόματί της διαβιβαζομένων ενταύθα τηλεγραφημάτων περί της δολοφονίας του συζύγου της». Εφημερίς «Νέαι Ιδέαι» 19.6.1879.

        Εν τω μεταξύ σε επιστολή αναγνώστη της εφημερίδος «Νέαι Ιδέαι» στο φύλλο 6.6.1879, από την Καλαμάτα, αναφέρονται τα παρακάτω : «Επιστολή εκ Καλαμών πληροφορεί ημάς ότι εν διαστήματι 35 ημερών εν Καλάμαις και Μεσσήνη συνέβησαν 14 φόνοι και 7 τραύματα κατά το μάλλον ή ήττον επικίνδυνα. Ο επιστέλλων απαριθμών ονομαστί τους φονευθέντας και τραυματισμένους…»

        Στην ίδια εφημερίδα και στο ίδιο φύλλο, στην ίδια στήλη, παρεμφερής είδηση προκαλεί τρόμο: «Επίσης εκ Καλαμών πληροφορούμεθα ότι μετά την τέλεσιν μνημοσύνου υπέρ της ψυχής του φονευθέντος Γαραντζιώτου, συγγενείς αυτού μετά δύο στρατιωτών, εισήλθον εις την οικίαν του Πηγαδιώτη ίνα εκδικήσωσι τον θάνατον του. Μη ευρόντες ουδένα των ανδρών εκεί επετέθησαν κατά της μικροτέρας κόρης της οικίας, ήν και επλήγωσεν είς των στρατιωτών δια του ξίφους εις τον λαιμόν, ότε η ετέρα αδελφή αυτής λαβούσα το πυροβόλον εξήπλωσε νεκρόν τον επιτεθέντα…».

      

Σατυρικό ποίημα με αφορμή την εκκίνηση των εκτελέσεων καταδίκων

        Η ουσία είναι πως συγγενείς του Παλαμάρα δολοφόνησαν στις 27 Απριλίου 1879, για πολιτικές διαφορές, τον Σπύρο Φτυχιάκο, ο οποίος είχε εκλεγεί πρώτος Δημαρχιακός πάρεδρος, παράλληλα με φονικά μεταξύ των υποστηρικτών των δύο οικογενειών. Στις 21 Μαΐου 1879 συγγενείς του Φτυχιάκου δολοφόνησαν τον άφταιγο συγγενή και συνονόματο του υποψηφίου δημάρχου Βασιλείου Παλαμάρα, ιατρό και κοσμαγάπητο πολίτη της Καλαμάτας Βασίλειο Παλαμάρα.

      Μετά από αρκετό καιρό συνελήφθη ο Κυριάκος Φτυχιάκος ως ένοχος, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Οι εκτελέσεις με την λαιμητόμο γινόντουσαν τότε στο τόπο και στο μέρος που είχε γίνει το φονικό. Στην περίπτωση Φτυχιάκου η εκτέλεση έγινε πιο πάνω από την πλατεία Κρεοπωλείων, σημερινή πλατεία Όθωνος. Σχετικώς με την εκτέλεσή του οι εφημερίδες έγραψαν:

«Την  6 πρωινήν ώραν της χθές Πέμπτης (Σημ. 12 Αυγούστου 1882) εξετελέσθη εν Καλάμαις, ολίγα βήματα μακράν των κρεοπωλείων, η καρατόμησις του Κυριάκου Φτυχιάκου, εις τη θέσιν ένθα εξετελέσθη ο φόνος του ατυχούς Παλαμάρα. Προ της εκτελέσεως εζήτησε και τω χορηγήθηκαν 100 δράμια οίνου, κατόπιν εβάδισεν αταράχως προς το ικρίωμα, ανελθών δε εζήτησεν συγχώρησιν και ετραύλισε λέξεις τινάς προς το πλήθος, εξ ών διεκρίθησαν τα εξής :      «ικανοποίησα δια της πράξεώς μου την λακωνικήν φιλοτιμίαν». Παραλαβόντες κατόπιν αυτόν οι δήμιοι τον ετοποθέτησαν καταλλήλως και απεκεφάλισαν ακαριαίως. Πλήθος λαού εκ Καλαμών και των πέριξ επαρχιών παρίστατο  κατά την εκτέλεσιν».

 Εφημ. Παλιγγενεσία 13/8/1882

Λαιμητόμος από την εποχή του Όθωνος που εκτίθεται στο Εγκληματολογικό μουσείο

«Τηλεγραφικώς ηγγέλθη εκ Καλαμών, ότι χθες ώρα 7πμ εγένετο η εκτέλεσις τους εις θάνατον καταδικασμένου Κυριακούλη Φτυχιάκου, της λαιμητόμου στηθείσης πλησίον του τόπου εν ώ είχε διαπραχθή υπό του κακούργου ο φόνος του ιατρού Παλαμάρα. Μετά την ανάγνωσιν της καταδικαστικής αποφάσεως , ο κατάδικος ανήλθε τας βαθμίδας του ικριώματος ατάραχος, θαρραλέος, ουδεμίαν δεικνύων μεταμέλειαν, υψηλή δε τη φωνή, πριν ή η κεφαλή του πέση υπό τον πέλεκυν της δικαιοσύνης, είπε τα εξής : «η πράξις μου ετίμησε το έθιμον της Λακωνίας» μεθ’ ό εζήτησε συγγνώμην παρά των παρισταμένων».
Εφημ. ΑΙΩΝ 13/8/1882

Και μια πολύ προοδευτική άποψη της εφημερίδος «Ανόρθωσις» Καλαμάτας, την σύνταξη της οποίας επιμελείτο ο Δημήτριος Ζέρβας :

«Κατά την παρελθούσα εβδομάδα αφίκετο εν των λιμένι Καλαμών το πολεμικόν ατμόπλοιον «Ναύπλιον» κομίσαν τους δημίους και τον κατάδικον Κυριακούλην Φτυχιάκον. Εις το άκουσμα της ειδήσεως ταύτης πλήθος άπειρον συνέρρευσεν εις Καλάμας, όπερ συνωστιζόμενον περί τον ποταμόν Δαφνώνα, ένθα εστήθη η λαιμητόμος απέναντι του τόπου της πράξεως της δολοφονίας του ατυχούς ιατρού Παλαμάρα, ανέμενε την εκτέλεσιν αυτού. Ο δήμιοι παριλαβόντες τον κατάδικον απεκεφάλισαν αφού προηγουμένως ο καρατομηθείς υπετραύλιζε λέξεις. Είτα οι συγγενείς τούτου παραλαβόντες ησύχως το πτώμα έθαψαν αυτό.

Όσον αναγκαία κοινωνικώς είναι η ποινή του θανάτου, τόσον αποτρόπαιος καθίσταται εις τα όμματα του πλήθους. Ο σκοπός της της εκφοβήσεως και του παραδειγματισμού ουδεμίαν επιροήν  ασκεί, απεναντίας παρετηρήθη κατά την ανωτέρω εκτέλεσιν, ότι πολλοί εθεώρουν ανδρείας δείγμα και ηρωισμού την επί του ικριώματος στάσιν του καρατομηθέντος και την προς τον θάνατον αταραξίαν του και ότι τοιαύτη επίσημος πομπή προς τον θάνατον είναι τιμή  αποδιδομένη δι’ άλλου τρόπου. Του λόγου παραγινομένου ενταύθα περί της ποινής του θαναάτου, δεν κρίνεται από σκοπού να είπωμεν, ότι φωνή πανταχόθεν υψωθείσα ζητεί την κατάργησιν αυτής, το μεν διότι αντίκειται εις το δίκαιον, αφού ο άνθρωπος δεν δύναται να διαθέση αφ’ εαυτού περί της ζωής του και συνεπώς  δεν δύναται να παραχωρήση εις την πολιτείαν το δικαίωμα να διαθέτη αυτήν, το δε διότι όχι ο θάνατος αλλ’ ο δια βίου περιορισμός της ελευθερίας είναι το  μαγαλείτερον κακόν και η επιφοβωτέρα ποινή και διότι ο άνθρωπος και ο πλαέον αποτρόπαιος κακούργος δεν θεωρείται ανεπίδεκτος πάσης εις το μέλλον διορθώσεως και δεν πρέπει να φονεύεται, αν μάλιστα ο καρατομηθείς τύχη ν’ αποδειχθή εκ του χρόνου αθώος, τις θα επανορθώση το αδίκημα; Διο ο πρόοδος του πολιτισμού και οι επισημότεροι ποινικολόγοι αποδοκιμάζουσι την θανατικήν ποινήν. Καθ’ ημάς ο δια βίου περιορισμός της προσωπικής ελευθερίας τοιούτου κακούργου είναι ποινή δικαία του εγκλήματος και αποδεκτή υπό του νεωτέρου πολιτισμού».

Εφημ. ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ Καλαμάτας 27/8/1882

Οι δύο Δήμιοι που "επιμελήθηκαν" της εκτελέσεως ήταν οι Μπεκιάρης και Αλεβιζόπουλος των οποίων τα βιογραφικά ετοιμάζονται και θα δημοσιευθούν προσεχώς.

Η πλατεία Κρεοπωλείων (σημερινή πλ. Όθωνος). Λίγο πιο πάνω στήθηκε η καρμανιόλα. Αρχείο Ηλία Μπιτσάνη

        Ουσιαστικά και τελειώνοντας το θέμα, ο λόγος της δολοφονίας του γιατρού και υποψήφιου δήμαρχου ήταν το έθιμο του γδικιωμού. Για όσους ξέρουν σε βάθος τα Μανιάτικα έθιμα, το έθιμο της αντεκδικήσεως στη Μάνη δεν λέγεται βεντέτα, αλλά Γδικιωμός. Αυτό το έθιμο είναι τελείως διαφορετικό από την βεντέτα που υπήρχε (και σε κάποια μέρη συνεχίζεται και σήμερα, κυρίως στην Κρήτη). Εν συντομεία βεντέτα σημαίνει «εκδικούμαι τον ίδιο τον φονιά του συγγενικού μου προσώπου». Ενώ Γδικιωμός σημαίνει εκδικούμαι τον φόνο συγγενικού μου προσώπου στο πρόσωπο του «πιο σπουδαίου μέλους της αντίπαλης οικογένειας, ας είναι άφταιγος». Ακριβώς αυτό έγινε στην περίπτωση του γιατρού Παλαμάρη.

         Στην παλιά Μάνη ήταν πιθανόν ο φονιάς, που ξεκίναγε την έχθρα, να ήταν κάποιος χαζός ή κάποιος χωρίς ιδιαίτερη αξία στην οικογενειακή ιεραρχία. Η εκδίκηση της οικογένειας του θύματος, δεν ξεσπούσε κατά του ίδιου του φονιά, αλλά κατά του πιο σπουδαίου μέλους της οικογένειας του θύτη. «Έτσι πονούσε περισσότερο η εκδίκηση». Και μετά βέβαια ξεκινούσε ο φαύλος κύκλος του γδικιωμού και από τα δύο μέρη. Πολλές οικογένειες στη Μάνη οι οποίες ενεπλάκησαν σε Γδικιωμούς, προκειμένου να προφυλλάξουν τα επιφανή μέλη τους από παρόμοιους εκδικήσεις, τους έστελναν στο εξωτερικό και σε προορισμούς που δεν ανακοινώντουσαν για ευνόητους λόγους. Μου είπε πει κάποτε ο συγγραφέας Κυριάκος Κάσσης, πως το 1890 έγινε γδικιωμός ενός καλά κρυμμένου γιατρού στην Αμερική, από δύο μέλη της αντίπαλης οικογένειας που ταξίδεψαν στην μακρινή τότε χώρα μόνο και μόνο για να γδικιωθούν. (Στην εφημ. Ελευθερία Καλαμάτας στο φύλλο 26,27 Απριλίου 2014, διάβασα για μια κινηματογραφική ταινία με θέμα «την μανιάτικη βεντέτα». Είναι άσχετοι για τα μανιάτικα έθιμα όσοι για εμπορικούς λόγους αποκαλούν το μανιάτικο έθιμο της εκδικήσεως «βεντέτα» αντί για το ορθό «Γδικιωμός». Άλλο το ένα και άλλο το άλλο).  Έκανα αναγκαστικά την παραπάνω παρέμβαση προκειμένου να ερμηνευθεί ο φόνος του γιατρού Βασιλείου Παλαμάρη από μέλη της οικογένειας Φτυχιάκου, διότι ο εκλεγείς με τους περισσότερους ψήφους, πάρεδρος Σπύρος Φτυχιάκος, δολοφονήθηκε από άτομα ανάμεσα στα οποία ήταν και μέλος της οικογένειας Παλαμάρη, πιθανότατα ο Γεώργιος Παλαμάρης, ο οποίος είχε έλθει στην Καλαμάτα μετά τις εκλογές. Εξ άλλου οι παρατεθείσες πιο πάνω ειδήσεις της τοπικής εφημερίδος «Αριστόδημος» και η άποψη του Νομάρχη Καλαμίδα, είναι σαφείς για τους δολοφόνους του Φτυχιάκου και του Παλαμάρη, αλλά και για τις αιτίες. Η οικογένεια Φτυχιάκου ήταν μανιάτικης καταγωγής και φαίνεται πως διατηρούσε τα πατρογονικά έθιμά της.-