ΖΕΛΗΛΙΔΗΣ-2Η ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΜΑΡΑΘΟΛΑΚΚΑ

ΖΕΛΗΛΙΔΗΣ-2η ΜΕΛΕΤΗ 

Ρίο 26/03/2004

ΧΩΡΟΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΟΙΚΙΑΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΜΑΡΑΘΟΛΑΚΑ» Δ. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η παρούσα έκθεση – μελέτη συντάχθηκε με στόχο να αναδείξει τα προβλήματα που προκύπτουν από την επιλογή της συγκεκριμένης θέσης διάθεσης απορριμμάτων και να καταδείξει τις όποιες ατέλειες προκύπτουν από τη μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στο εξής θα αναφέρεται ως ΜΠΕ, σε συνδυασμό με την υφιστάμενη νομοθεσία. Για τους παραπάνω λόγους η παρουσίαση των στοιχείων και των συμπερασμάτων θα γίνει με αριθμημένες παραγράφους για να είναι όσο το δυνατόν πιο εύκολη η κατανόησή τους.

Α. Υπάρχουσα Νομοθεσία

Εφημερίδα της Κυβερνήσεως: Τεύχος Πρώτο: Αρ. Φύλλου 280, 9 Δεκεμβρίου 2003: Βασικές έννοιες προστασίας και διαχείρισης των υδάτων πεδίο εφαρμογής»

1.      Στο άρθρο 2 παράγραφος 2: ιγ) αναλύεται η έννοια «Λεκάνη απορροής ποταμού» και περιγράφει την «….. εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής, μέσω διαδοχικών ρευμάτων, ποταμών και, πιθανώς λιμνών και παροχετεύεται στη θάλασσα με ενιαίο στόμιο ποταμού, εκβολές ή δέλτα».

Από τα παραπάνω φαίνεται πως η λεκάνη απορροής Νο 63, όπως αριθμήθηκε αυτή του Νέδωνα και αναφέρεται στη ΜΠΕ, δεν μπορεί να μελετηθεί στα στενά πλαίσια μιας τυχαία επιλεγείσας περιοχής, όπως αυτής του Μαραθόλακα αλλά στο σύνολό της, και όποιες επιβαρύνσεις λάβουν χώρα στο Μαραθόλακα θα επηρεάσουν στο σύνολό της τη λεκάνη απορροής και περισσότερο την κατάντι της άμεσα εμπλεκόμενης περιοχής.

2.      Στο άρθρο 5: Διεύθυνση Υδάτων Περιφέρειας: Παράγραφος 1. Φαίνεται πως η αρμοδιότητα για την προστασία και διαχείριση κάθε λεκάνης απορροής ποταμού ανήκει στην περιφέρεια της οποίας εκτείνεται.

Συνεπώς από τα παραπάνω φαίνεται πως την έγκριση για την καταλληλότητα του επιλεγέντα χώρου έχει πλέον η Περιφέρεια Πελοποννήσου και όχι η Νομαρχία Μεσσηνίας.

3.      Στο άρθρο 9: Πρόγραμμα Ειδικών Μέτρων κατά της ρύπανσης: Σε τέσσερις παραγράφους στο συγκεκριμένο άρθρο αναφέρονται όλα τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνει η Περιφέρεια για να προστατέψει τις λεκάνες απορροής βάση ενός Προγράμματος Ειδικών Μέτρων και Σχεδίων Διαχείρισης της Περιφέρειας.

Β. Σχόλια επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την εγκατάσταση χώρου προσωρινής διάθεσης οικιακών απορριμμάτων και στερεών αδρανών υλικών Δήμου Καλαμάτας στην περιοχή Μαραθόλακας.

1. Στην υπάρχουσα ΜΠΕ και στο κεφάλαιο «Βιβλιογραφικές αναφορές» αναφέρονται 41 δημοσιευμένες εργασίες ή μελέτες ή εκθέσεις, εκ των οποίων αξιοποιούνται ή τουλάχιστον επισυνάπτονται στο κείμενο μόνο 2. Αντίθετα, φαίνεται πως χρησιμοποιούνται 4 εργασίες στο κείμενο, οι οποίες δεν αναφέρονται στο κεφάλαιο «Βιβλιογραφικές αναφορές». Επιπλέον, εργασίες που εκπονήθηκαν στην περιοχή, από τον υπογράφοντα ή άλλους ερευνητές, και είναι δημοσιευμένες σε Διεθνή Περιοδικά, εμπίπτουν δε στο αντικείμενο της ΜΠΕ περισσότερο από αυτές που αναφέρονται στην παρούσα ΜΠΕ, φαίνεται πως δεν είναι γνωστές στους συγγραφείς. Τέτοιες εργασίες είναι :

            Ζεληλίδης, Α., Κοντόπουλος, Ν.  & Δούτσος, Θ. 1988: Γεωτομή στο Νεογενές και Τεταρτογνές της ΝΔ Πελοποννήσου. -3ο Επιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Γεωλογικής  Εταιρείας. (10) τ.2, σελ. 149‑166.

            Ζεληλίδης, Α. 1991: Αργιλικά ορυκτά σε Πλειοκαινικά-Πλειστοκαινικά περιβάλλοντα ιζηματογένεσης στη ΝΔ Πελοπόννησο. -Ορυκτός Πλούτος, τ.75, σ.35-40.

            Zelilidis, A. & Doutsos, T. 1992: An interference pattern of neotectonic faults in the southwestern part of the Hellenic Forearc Basin,Greece.‑ Z.dt.geol.Ges.,143, 95‑105.

            Zelilidis, A. & Kontopoulos, N. 1994: Pliocene-Pleistocene fluvial/wave dominated deltaic sedimentation: the Pamisos delta in SW Peloponnesus, GREECE. -Geol.Mag.,131,653-668.

            Zelilidis, A. & Frydas, D. 1994: Paleogeographical and stratigraphical evolution in the Southern Peloponnese,Greece.- Munster Forsch. Geol. Palaont., 76, 255- 262.

            Μπούζος, Δ., Ζεληλίδης, Α. & Κοντόπουλος, Ν. 1994: Ολοκαινικά και Πλειο-Πλειστοκαινικά αποθετικά περιβάλλοντα δελταϊκής πλατφόρμας. Παραδείγματα απ’την Δυτική Ελλάδα. - Δελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας, Τόμος XXX Νο2, 385-396.

            Zelilidis, A. & Kontopoulos, N. 1999: Plio-Pleistocene architecture in marginal extensional narrow sub-basins: examples from Southwest Geeece. - Geol.Mag., 136(3), 241-262.

            Zelilidis, A. & Kontopoulos, N. 2001: Post-Miocene sedimentary evolution of south Peloponnesus, Greece, (1997) -GAIA , No 16 (1-2), 1-12.

 Ψώνης, Κ., Τσαπραλής, Β., Σκούρτση-Κορωναίου, Β., Βάρτη-Ματαράγκα, Μ. & Πετρίδου, Β. 1986: Γεωλογικός Χάρτης της Ελλάδος, Φύλλο Καλαμάτα, έκδοση ΙΓΜΕ, Αθήνα.

Είναι προφανές πως διαβάζοντας κάποιος τις βιβλιογραφικές αναφορές μιας οποιασδήποτε μελέτης - έρευνας μπορεί να κρίνει για το βάθος του μελετητή - ερευνητή πάνω στο γνωστικό αντικείμενο που πραγματεύεται, μπορεί να κρίνει την βιβλιογραφική του ενημέρωση πάνω στις τελευταίες επιστημονικές έρευνες, και πόσο καλά τις αξιοποιεί. Από τα παραπάνω φαίνεται πως οι μελετητές στη ΜΠΕ που συνέταξαν, ενώ γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν το πρόβλημα, δεν γνωρίζουν όσο θα έπρεπε την ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος, έτσι ώστε να  αξιοποιήσουν τα υπάρχοντα δημοσιευμένα δεδομένα και να τα ενσωματώσουν στην ΜΠΕ τους, δηλαδή, ουσιαστικά να ενσωματώσουν τα δεδομένα της περιοχής ενδιαφέροντος στις προτάσεις τους για την αντιμετώπιση των αναμενόμενων προβλημάτων.

2.      Είναι προφανές και από τα στοιχεία της ΜΠΕ πως η περιοχή ενδιαφέροντος αποτελεί τμήμα της λεκάνης απορροής Νο63 ή της λεκάνης απορροής του Νέδωνα (ΜΠΕ, σελίδες 14, 15, 16 κ.α.) και συνεπώς πρέπει να αντιμετωπιστεί με την αντίστοιχη νομοθεσία περί λεκανών απορροής, όπως αυτή δόθηκε παραπάνω.

3.      Σύμφωνα με τη ΜΠΕ, που αντιμετωπίζει την περιοχή ενδιαφέροντος ως ένα ξεκομμένο τμήμα του οικοσυστήματος, και όχι ως τμήμα μιας ενιαίας λεκάνης, η περιοχή του σκουπιδότοπου θεωρείται πως δεν εμπίπτει σε καθεστώς  NATURA, δηλαδή προστατευόμενης περιοχής. Όμως, στην ίδια ΜΠΕ και ιδιαίτερα στη σελίδα 7 αναγράφεται πως «…… μικρό τμήμα της περιοχής …. ανήκει στην περιοχή με την ονομασία Φαράγγι και εκβολές Νέδωνα, με κωδικό GR 2550001». Επιπλέον, στη σελίδα 44 αναφέρεται πως μέσα στην κοίτη του ποταμού υπάρχουν κατολισθήσεις που οδήγησαν « …. σε παροδικές εμφράξεις της κοίτης του ποταμού και το σχηματισμό μικρών λιμνών ……».

Από τα παραπάνω, και σε συνδυασμό με την έννοια της λεκάνης απορροής, φαίνεται πως οποιαδήποτε ρύπανση της περιοχής ενδιαφέροντος θα μεταφερθεί στο Νέδωνα και θα καταστρέψει την προστατευόμενη περιοχή του φαραγγιού και τις εκβολές του Νέδωνα, πέραν των άλλων επιπτώσεων στους υδροφόρους που θα φανεί παρακάτω. Είναι αλήθεια τυχαίο ότι η εκτίμηση των μελετητών, πως η περιοχή δεν εμπίπτει σε προστατευόμενες περιοχές, αντιφάσκει με τα στοιχεία που οι ίδιοι δίνουν ότι μέρος της περιοχής ενδιαφέροντος βρίσκεται μέσα στην προστατευόμενη περιοχή;

4.      Το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα που αναμένεται να δημιουργηθεί αναφέρεται στα στραγγίσματα των απορριμμάτων (ΜΠΕ, σελίδες 67, 71) και για το λόγο αυτό προτείνονται πολλά έργα υποδομής (ΜΠΕ, σελίδες 78, 94). Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα έργα αντιμετώπισης του παραγόμενου βιο-αερίου, αλλά και των μέτρων παρακολούθησης των ρύπων (ΜΠΕ, σελίδα 4 άρθρο 10, σελίδα 90). Όμως για όλα τα παραπάνω θα έπρεπε τα έργα να προηγηθούν της απόθεσης των απορριμμάτων, έργα όμως που δεν έγιναν, κατά τη διάρκεια της αυτοψίας μου, και είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν πρόκειται να γίνουν, αφού η κατάσταση δεν είναι πλέον αναστρέψιμη.

Από τα παραπάνω συμπεραίνεται, πως έπρεπε να τοποθετηθούν οι διάτρητοι σωλήνες για τη συγκέντρωση των στραγγισμάτων, έπρεπε να τοποθετηθεί η εγκατάσταση για το βιο-αέριο, έπρεπε να γίνει περιμετρικά του χώρου τάφρος για την παροχέτευση των ομβρίων υδάτων μακριά από το χώρο ταφής, έπρεπε στη βάση του χώρου υποδοχής να τοποθετηθούν τα προτεινόμενα στη ΜΠΕ υλικά, για να διασφαλιστεί η στεγανότητα του χώρου, ώστε να αποφευχθεί η κατείσδυση των ρύπων, κ.α (όλα τα παραπάνω αναλύονται και προτείνονται οι τρόποι εφαρμογής – υλοποίησης των στόχων στις σελίδες 52- 55 της ΜΠΕ).

5.      Σχετικά με ειδικά θέματα όπως αυτά της Γεωλογίας σημειώνεται πως στη ΜΠΕ υπάρχουν ασάφειες, αλλά και αντικρουόμενα συμπεράσματα που χρήζουν αναφοράς. Τέτοια σημεία είναι:

Α. Γιατί η ΜΠΕ δεν δίνει μια γεωλογική τομή που να περιλαμβάνει την περιοχή ενδιαφέροντος; Γιατί δε δίνει τουλάχιστον αυτή του δημοσιευμένου γεωλογικού χάρτη του ΙΓΜΕ που κατά κάποιο τρόπο μπορεί να θεωρηθεί και αντιπροσωπευτική της περιοχής ενδιαφέροντος; Μήπως γιατί έτσι θα καταρριφθεί η θεωρία τους περί μη ύπαρξης υδροφόρων οριζόντων; Μήπως θα φανεί η σημαντικότητα και η επικινδυνότητα της επιλεγείσας θέσης;

Β. Γιατί πλατειάζει η ΜΠΕ σε θέματα όπως αυτά της Γεωλογίας, τόσο γενικά και δεν δίνει λεπτομέρειες της περιοχής (ΜΠΕ από σελίδα 16 έως σελίδα 47); Παραδείγματα:

Β1: Ενώ αναφέρεται γενικώς για το τι είναι ενεργό ή ανενεργό ρήγμα, δεν τοποθετείται για την παρουσία του ρήγματος που περνάει από την περιοχή ενδιαφέροντος και μάλιστα μέσα από τον ίδιο το σκουπιδότοπο. Μήπως είναι αρνητικό στοιχείο η παρουσία ενός ρήγματος χαρτογραφημένου στην περιοχή μελέτης που αυξάνει το ρίσκο της επιλογής αυτής της θέσης;

Β2: Ενώ για 8 σελίδες (ΜΠΕ από 16-24) περιγράφει τη γεωλογία της περιοχής δεν μας δίνει λεπτομέρειες, έστω σε δύο σειρές, για τα πετρώματα της περιοχής (ασβεστόλιθοι) και την υδροπερατότητά τους. Μήπως γιατί έχουν την μεγαλύτερη δυνατή υδροπερατότητα και το κόστος στεγανοποίησής τους είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι σε άλλα πετρώματα; Μήπως γιατί ο κίνδυνος μόλυνσης των υδροφόρων είναι πιο άμεσος από άλλα πετρώματα;

Β3: Γιατί ενώ αναφέρεται πως δεν υπάρχουν πηγές στην ευρύτερη περιοχή, αυτό δεν ερμηνεύεται στη βάση γεωλογικών κριτηρίων; Μήπως γιατί τα κριτήρια αυτά θα έδειχναν πως αυτό οφείλεται στην ύπαρξη των ασβεστολιθικών πετρωμάτων που είναι κατασπασμένα και παρουσιάζουν μεγάλο δείκτη κετείσδυσης δίνοντας πηγές μόνο σε επαφή με αδιαπέρατα πετρώματα όπως ο φλύσχης;   

Γ. Δεν μας εξηγεί η ΜΠΕ αν: α) τα στραγγίσματα με την καλή επιφανειακή τους απορροή (πρώτη τους εκτίμηση στη σελίδα 15) ή β) λόγω κατείσδυσης και της σχετικά χαμηλής απορροής προς τις εκβολές του Νέδωνα (αντικρουόμενη με την προηγούμενη εκτίμηση στη σελίδα 43), δημιουργούν κίνδυνο μόλυνσης των υδροφόρων που υδροδοτούν την πόλη της Καλαμάτας. Μήπως γιατί ο κίνδυνος είναι άμεσος;

Δ. Πώς ενώ περιγράφεται ότι για τους χωματισμούς των απορριμμάτων θα χρησιμοποιηθούν τα μπάζα που θα προκύψουν από την εκχέρσωση της περιοχής (ΜΠΕ, σελίδα 53) δεν αναφέρεται ότι τα μπάζα αυτά είναι ασβεστολιθικά και δεν κάνουν για χωματισμοί, αφού όπως περιγράφει η ΜΠΕ, στις σελίδες 67 και 78, απαιτείται αργιλικό υλικό; Μήπως γιατί θα ανεβάσουν το κόστος ή μήπως για να μη δεσμευτεί ο χρήστης για τη χρήση κατάλληλου υλικού;

Συμπερασματικά θα μπορούσε κανείς να πει πως:

1.      Η ΜΠΕ προτείνει μέτρα που αν εφαρμοστούν θα εξασφαλίσουν τη μικρότερη δυνατή πιθανότητα μόλυνσης των υδροφόρων οριζόντων και του περιβάλλοντος γενικά.

2.      Το γεγονός ότι ο σκουπιδότοπος ήδη λειτουργεί χωρίς κάποιο έργο υποδομής από τα παραπάνω προτεινόμενα, δείχνει τη διάθεση του χρήστη για αποφυγή υλοποίησης των έργων και συνεπώς για την εξασφάλιση των αυτονόητων.

3.      Η λεκάνη απορροής μέσα στη οποία λαμβάνει χώρα η λειτουργία του σκουπιδότοπου θα μολύνει μια από τις μεγαλύτερες λεκάνες απορροής του Νομού (μετά από αυτή του Πάμισου ποταμού) και τη λεκάνη με τη μεγαλύτερη ίσως χρήση και αξιοποίηση (υδροδοτεί την Καλαμάτα).

4.      Η επιλεγείσα θέση μέσα στους ασβεστόλιθους έχει το μεγαλύτερο ρίσκο, καθότι ενώ θα ανεβάσει το κόστος κατασκευής στο μεγαλύτερο δυνατό ύψος, θα υπάρχει πάντα ο κίνδυνος διαρροής και μεταφοράς της ρύπανσης στους υδροφόρους ορίζοντες, κίνδυνος που θα είναι ο μέγιστος στα συγκεκριμένα πετρώματα.

Πρόταση: Άμεση αναστολή λειτουργίας του σκουπιδότοπου

        Ο συντάξας

        Αβραάμ Ζεληλίδης

 Αναπληρωτής Καθηγητής

Τμήμα Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών