ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟ 1944 ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ & ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ- Ο ΛΑΚΚΟΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΜΕΝΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ

                             1944-ΔΥΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
           ΜΙΚΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΟΜΑΔΑΣ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ* 
                Ο ΛΑΚΚΟΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ
*στη μνήμη των 149+ πατριωτών που εκτελέστηκαν  από τους Γερμανούς κατακτητές, στις 8 Φεβρουαρίου 1944 στο Στρατόπεδο Καλαμάτας.

          Το θέμα του παρόντος σημειώματος  αφορά τους δύο ποδοσφαιρικούς αγώνες που έγιναν στην Καλαμάτα μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών, λίγους μήνες πριν αποχωρήσουν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. (Τέτοιες ποδοσφαιρικές συναντήσεις ήταν σπουδαία ευκαιρία για τους Έλληνες να «συγκρουστούν» με ξένες αθλητικές δυνάμεις. Έναν τέτοιο αγώνα, υπάρχουν σχετικές ειδήσεις, έδωσε το 1928 ο Απόλλων Καλαμάτας, συνοδευόμενος από αρκετούς φιλάθλους του, παίζοντας στην Πύλο με το πλήρωμα του «ελλιμενισμένου Αγγλικού στόλου»). Οι συνθήκες εκείνης της εποχής έχουν περιγραφεί από πολλούς συγγραφείς, αλλά και οι πολλαπλών ειδών συγκρούσεις μεταξύ των Ελλήνων απετέλεσαν πεδίο αντιπαράθεσης, τα αποτελέσματα και οι ιστορικές εκτιμήσεις εκείνης της περιόδου ταλανίζουν μέχρι σήμερα την πατρίδα μας. 

           Οι αναφορές του γράφοντος θα περιοριστούν στους λεκτικούς όρους εκείνης της εποχής.

        Με βάση την ημερολογιακή καταγραφή των ιστορικών περιστατικών του α΄ διμήνου του έτους 1944, έχει γίνει διασταύρωση των σπουδαιότερων γεγονότων και επιγραμματικά θα αναφερθούν,  αντιγράφω περιγραφικά από το βιβλίο του Νίκου Ζερβή «Καλαμάτα-Αντίσταση-Απελευθέρωση» τόμος Ε΄ (1.1.1944-5.9.1944) σελ. 15». Τα σημαντικότερα γεγονότα εκείνης της περιόδου της Κατοχής στην περιοχή μας ήταν : Η πυρπόληση του Αλμυρού από τον Γερμανικό Στρατό (13.1.1944). Οι συλλήψεις πολιτών στην Καλαμάτα από τον Ελληνικό Στρατό Λακωνίας (27.1.1944). Η εκτέλεση 7 πατριωτών στην Αλαγονία από τον Γερμανικό Στρατό (30.1.1944). Οι ομαδικές συλλήψεις πολιτών στην Καλαμάτα από τους οπλοφόρους του Νομάρχη Μεσσηνίας Περρωτή με την βοήθεια του Γερμανικού Στρατού (4.2.1944). Η ενέδρα του ΕΛΑΣ εναντίον Γερμανικής φάλαγγας στο χωριό Άγιος Φλώρος (5.2.1944). Η ενέδρα του ΕΛΑΣ σε Γερμανική φάλαγγα στην Καζάρμα Πυλίας (8.2.1944). Οι ομαδικές εκτελέσεις (αντίποινα) πατριωτών από τον Γερμανικό Στρατό στην Καλαμάτα (8.2.1944). Η ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας Καλαμάτας στις 18.2.1944. Η δεύτερη ενέδρα του ΕΛΑΣ εναντίον Γερμανικής Φάλαγγας στον Άγιο Φλώρο (19.2.1944).

   Αρχείο Ηλία Μπιτσάνη : Στη φωτογραφία ομάδα Γερμανών στρατιωτών στο γήπεδο του “Απόλλωνα” χαιρετάει ναζιστικά πριν από την έναρξη αγώνα με αντίστοιχη ιταλική ομάδα, μάλλον το φθινόπωρο του 1943 κοντά στην ημερομηνία των συλλήψεων – Η φωτογραφία έχει “αποτυπωθεί” ανάποδα, η πραγματική εικόνα είναι στο είδωλό της. Σημείωση γράφοντος : εκτιμώ πως η φωτογραφία είναι στο γήπεδο του Μεσσηνιακού.

        Ο αθλητισμός, και κυρίως το ποδόσφαιρο, ήταν σχεδόν ανύπαρκτος στην μαύρη αυτή περίοδο της Κατοχής. Επετράπη όμως από τις Κατοχικές αρχές να γίνουν σποραδικά ποδοσφαιρικοί αγώνες, σε κάποιες πόλεις της Ελλάδος. Για την ποδοσφαιρική δραστηριότητα π.χ. στην Αθήνα, υπάρχουν καταγραμμένες πληροφορίες, κυρίως από τις διηγήσεις του Κλεάνθη Μαρόπουλου αρχηγού της ΑΕΚ, ο οποίος, εκτός από τις ποικίλες πληροφορίες που διέσωσε,  περιγράφει και έναν ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ ΠΑΟ και ΑΕΚ το 1942. Ο αγώνας οργανώθηκε με την άδεια των αρχών Κατοχής και σκοπός των ποδοσφαιριστών, που ανήκαν στην  Ένωση Ελλήνων Αθλητών (οργάνωση αθλητών από όλα τα αθλήματα και ιδρύθηκε στην Κατοχή για να κρατήσει την αθλητική δράση ζωντανή) ήταν να μαζευτούν χρήματα από τα εισιτήρια τα οποία θα έδιναν στους φυματικούς συναθλητές τους που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο Σωτηρία. Πουλήθηκαν 15.000 εισιτήρια και πριν την έναρξη του αγώνα οι ποδοσφαιριστές ζήτησαν τα χρήματα από τους οργανωτές. Αυτοί δεν τα έδωσαν, το παιχνίδι δεν έγινε, οι ποδοσφαιριστές ενημέρωσαν επί τόπου τους φιλάθλους, εκείνοι αγανακτισμένοι  διέλυσαν το γήπεδο της Λεωφόρου και οργάνωσαν αυθόρμητα την πρώτη μαζική αντικατοχική διαδήλωση. Οι αθλητές, πανελλαδικά, προσπαθούσαν να πάρουν άδεια από τις αρχές Κατοχής για ποδοσφαιρικούς αγώνες, λίγες όμως φορές το κατάφεραν διότι πάντα, από την μεριά των Γερμανών κυρίως, υπήρχε η αντιπρόταση για αγώνες με στρατιώτες των κατοχικών δυνάμεων.

        Το ποδόσφαιρο σαν λαϊκό άθλημα, συγκέντρωνε στις τάξεις του αθλητές οι οποίοι στελέχωναν και αριστερές οργανώσεις. Μέσα στην ομάδα του Μεσσηνιακού Γ.Σ. υπήρχαν αρκετοί ποδοσφαιριστές με αριστερά φρονήματα (περιγράφει παραστατικά ο Δημήτρης-Τάκης Χιουρέας σε δακτυλογραφημένο σημείωμα με θέμα τον Μεσσηνιακό, του οποίου υπήρξε αθλητής), οι οποίοι κατά την Μεταξική περίοδο διώχθηκαν, με αποτέλεσμα η ομάδα του Μεσσηνιακού να ξεμείνει χωρίς τους κορυφαίους αθλητές της. Έτσι το 1939, επειδή ο Μεσσηνιακός είχε περιπέσει σε αδράνεια, μέλη του Δ.Σ. και κάποιοι αθλητές του ίδρυσαν την ομάδα Πράσινα Πουλιά και δραστηριοποιήθηκαν με αυτή. Η Κατοχή βρίσκει σε δράση τις ομάδες των Πρασίνων Πουλιών, του Απόλλωνα, της ΑΕΚ, του Ολυμπιακού και της Δάφνης. Πιθανότατα (είναι προς έρευνα) και καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, δεν υπήρξαν επίσημες ποδοσφαιρικές συναντήσεις. Στο προαναφερθέν σημείωμα του Δημήτρη-Τάκη Χιουρέα, αναφέρεται (και άκριτα χρησιμοποίησα σε δημοσίευμά μου σχετικό με την ιστορία του Μεσσηνιακού) πως στην διάρκεια της Κατοχής εκτελέστηκαν τρεις σπουδαίοι ποδοσφαιριστές του Μεσσηνιακού Γ.Σ. οι Πότης Μανωλούδης, Ντίνος Μελενίκος και Αργύρης Αλεξανδρόπουλος. Για τον Αλεξανδρόπουλο έλαβα από συγγενικό του πρόσωπο το σημείωμα αυτό: "Αποφεύγοντας να γίνω κουραστικός αναφέρω ότι ο ετεροθαλής αδερφός του παππού μου Αργύρης Αλεξανδρόπουλος όχι μόνο δεν εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς αλλά κατάφερε μεταπολεμικά να μεταγραφεί στον Παναθηναϊκό για κάποιο χρονικό διάστημα όπου δεν κατάφερε να "πιάσει" που λέμε κ εγκατέλειψε το ποδόσφαιρο. Αυτό δεν αναφέρεται πουθενά κ ήταν επίτευγμα γιατί ο συγκεκριμένος εξορίσθηκε μεταπολεμικά για κάποιον καιρό. Όσο για την ομάδα των πράσινων πουλιών την πρωτοάκουσα μικρός από ιστορίες της συγχωρεμένης της γιαγιάς μου. Πιστεύω ότι ιδρύθηκε πριν το 1938 που λέει το διαδίκτυο. Έπαιξε εκεί χωρίς επιτυχία και ο παππούς μου και αυτό που μου έχει κάνει εντύπωση από τις ιστορίες της γιαγιάς ήταν το ενδιαφέρον ορισμένων για την ομάδα σε βαθμό φανατισμού. Πχ συγγενείς από την Αμερική έστελναν λεφτά στην ομάδα. Αυτό ίσως να είχε να κάνει κ΄ με την πολιτική όπως διάβασα κ στο ίντερνετ ότι δηλαδή η ομάδα είχε πολιτικό προσανατολισμό. Αυτά κ ελπίζω να μην κούρασα".

Για τον Μελενίκο έχω την βεβαίωση από τον ανιψιό του Δημήτρη ότι πέθανε από φυματίωση το 1943. Για το Μανωλούδη όμως υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία.      

                                                                                        Ο Πότης Μανωλούδης 

Ο Πότης Μανωλούδης με την φανέλα του Μεσσηνιακού 1932.

υπήρξε μεγάλη αθλητική προσωπικότητα, συνελήφθη στις συλλήψεις την 4^η Φεβρουαρίου 1944 και εκτελέστηκε στο χώρο του Στρατοπέδου μαζί με άλλους 148+ πατριώτες την 8^η Φεβρουαρίου 1944. Τα άψυχα κορμιά τους οι Γερμανοί τα έβαλαν σε ομαδικό τάφο στην ευρύτερη περιοχή των παλαιών Σφαγείων στην δυτική παραλία και η μακάβρια αποκάλυψή τους έγινε ένα χρόνο μετά,  τέλη Μαϊου 1945. Ήταν τότε 32 χρονών, ανύπαντρος με επάγγελμα φοντοποιός. Γράφει γι' αυτόν ο Τάκης Χιουρέας πως ήταν «λίγο κοντόχοντρος όμως  ταχύς και δυναμικός, ήταν ένας αξιόλογος κυνηγός. Ήσυχο και καλόκαρδο παιδί της Φυτειάς, εκτελέστηκε  στην Κατοχή από τους Γερμανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους.  Το παρατσούκλι του ήταν “γούτος”.»

         Από την μεριά των Γερμανών το έτος 1944 ήταν  καθοριστικό για την εξέλιξη του πολέμου. Η μία ήττα διαδεχόταν την άλλη, συντόμευε την κατάρρευσή τους και απεγνωσμένα  προσπαθούσαν να διατηρήσουν την «τάξη».  Το ποιος έριξε την ιδέα για να γίνει φιλικός ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ της Μικτής Καλαμάτας και μιας Γερμανικής ομάδας, και το αν πιέστηκαν οι Έλληνες να πάρουν μέρος σε αυτόν τον αγώνα δεν είναι γνωστό. Ένας τέτοιος αγώνας ίσως να είχε πολλούς στόχους. Από τη μεριά των Ελλήνων, να «εκδικηθούν» νικώντας τους βάρβαρους κατακτητές και ίσως, ένα ξέσπασμα αντικατοχικής διαδήλωσης, όπως είχε συμβεί και σε άλλα μέρη.  Για τους Γερμανούς πιθανότατα, το αναμενόμενο νικητήριο αποτέλεσμα θα τους έδινε ηθικό και επιβεβαίωση της ανωτερότητας της «φυλής» τους, θα ήλπιζαν πως με ένα τέτοιο αθλητικό γεγονός θα δινόταν η εντύπωση πως η γενική κατάσταση ήταν υπό έλεγχο και,  μάλλον ο κύριος στόχος ήταν, πως η συνύπαρξη Ελλήνων και Γερμανών επισήμων και η αναμενόμενη προσέλευση χιλιάδων φιλάθλων, θα αποτελούσε και «νομιμοποίηση» της Κατοχής-επιδίωξη που ευθαρσώς ομολογήθηκε  πριν την έναρξη του αγώνα από τον ομιλητή. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να λάβει υπόψη του ο αναγνώστης τούτου του κειμένου είναι και πως ΟΛΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΥΝΕΒΗΣΑΝ ΤΟ Α΄ ΔΙΜΗΝΟ 1944 ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΟΙ 149+ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΕΚΤΕΛΕΣΤΕΙ ΕΝΑ ΜΗΝΑ ΠΕΡΙΠΟΥ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΗΞΕΡΕ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΤΑΦΕΙ. 
  (α/Οι εκτελέσεις έγιναν αμέσως γνωστές στην Καλαμάτα και ο κόσμος τα είχε χαμένα, με τα πρωτοφανή για την Καλαμάτα, ομαδικά αντίποινα. Θυμάμαι-γράφει ο κ. Νίκος Ζερβής-ότι αρκετοί συγγενείς των εκτελεσθέντων ειδοποιήθηκαν και πήγαν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου της πόλης μας, όπου ο τότε εφημέριος Παναγ. Τσίχλης έδινε τον ρουχισμό τους που του είχε παραδώσει ο Γερμανικός στρατός κατοχής.
β/ Παρόλο που δεν είναι το θέμα τού σημειώματος αυτό, τολμώ να γράψω αυτό που έχω διαβάσει, ως καταγγελία προς το Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου του Έλληνα αναγκασμένου να εκτελεί χρέη διερμηνέα, γιατρού Νίκου Τριανταφυλλάκη, πως ένας Γερμανός-Ναζί λοχαγός ονόματι Schmidt  μαζί με τον υπολοχαγό Peicoln προέβησαν σε όλες τις εκτελέσεις, πυροβολώντας στον κρόταφο τούς κρατούμενους, με όπλα «παραμπέλουμ». Μου το επιβεβαίωσε ο Νίκος Κουκουβίνος 84 ετών, κάτοικος συνοικισμού Κορδία στις 4/3/2021).

                           Φωτογραφία από γερμανικές εκτελέσεις. Για να μην ξεχνάμε. Αρχείο περιοδικού Όριον

       

          Στην κοινή έκδοση των τοπικών εφημερίδων «Θάρρος, Σημαία, Τα Νέα» την 3^η Μαρτίου 1944, ανακοινώνεται ο αγώνας, που θα γινόταν στο γήπεδο του Μεσσηνιακού την Κυριακή 5 Μαρτίου 1944 στις 2μμ, ως «Μεγάλη Ποδοσφαιρική συνάντησις μεταξύ των ομάδων Γερμανικού Στρατού-Μικτής Καλαμών». Τον αγώνα θα τιμούσαν με την παρουσία τους οι κ.κ. Φρούραρχος-Νομάρχης-Δήμαρχος και οι Διοικήσεις της Χωροφυλακής και των Ταγμάτων Ασφαλείας, με διαιτητή τον κ. Ιωάννη Καλοφυσούδη. Παράλληλα η ανακοίνωση καλούσε τους επίλεκτους ποδοσφαιριστές σε προπόνηση την Παρασκευή 3 Μαρτίου. Οι επιλεγέντες ήταν: Παρασκευόπουλος Γ., Μίχος Βασιλ., Μανωλάκος Α., Κανελλίδης Τ., Σαπουντζής, Κριθιώτης, Αρμένης, Ρετζέπης, Αλησμόνης Γ., Αλησμόνης Κ., Κατσουλάκος, Μπογέας, Ταμπούκ, Αναστασόπουλος και Βασιλάκης.

         Σε μια προσπάθεια διαφήμισης του αγώνα γράφει η 3πλή εφημερίδα πως «…ο σημερινός αγών είναι ίσως ο σπουδαιότερος του Καλαματιανού ποδοσφαίρου. Για πρώτη φορά σχηματίζεται μικτή για να αντιμετωπίσει ξένην ομάδα. Η ευγενής χειρονομία των Γερμανών στο σημερινό παιχνίδι, και ο σκοπός που γίνεται αυτή η συνάντησις, πρέπει να εκτιμηθή δεόντως και να συρρεύση όλη η Καλαμάτα στο γήπεδο….συμμετέχουν οι άσσοι του καλαματιανού ποδοσφαίρου και των τεσσάρων ομάδων… ο διαιτητής Καλοφυσούδης αποκαλείται «διεθνής».

        Στο φύλο της 7^ης Μαρτίου 1944 ο δημοσιογράφος ΓΙΑΝ.ΜΑΝ. περιγράφει αναλυτικά τον αγώνα, με τίτλο «Η προχθεσινή κοσμοσυρροή εις το γήπεδον του Μεσσηνιακού» ως εξής: «Eνώπιον δέκα και πλέον χιλιάδων θεατών διεξήχθη την παρελθούσαν Κυριακήν ο ποδοσφαιρικός αγών μεταξύ της ομάδος του Γερμανικού Στρατού και της Μικτής Καλαμών, την οποίαν απετέλεσαν άσσοι του Καλαματιανού ποδοσφαίρου. Τον αγώνα ετίμησαν δια της παρουσίας των ο Γερμανός Διοικητής της ναυτικής βάσεως μετά του Επιτελείου του, ο τοπικός Έγκχολμ, ο Νομάρχης Μεσσηνίας κ. Δ. Περρωτής, ο  Έλλην φρούραρχος Μεσσηνίας συνταγματάρχης κ. Κάτσαρης, ο Φρούραρχος Καλαμών αντισυνταγματάρχης κ. Γεωργανάς, ο Διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας κ. Δ. Αλεξόπουλος μετά των κ.κ. αξιωματικών του τάγματος, ο Δημαρχών κ. Κ. Λυμπερόπουλος και πολλοί άλλοι Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώται.

  

  Φωτογραφία από το βιβλίο του Νίκου Ζερβή "ΚΑΛΑΜΑΤΑ Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση Τόμος Ε΄(1.1.-5.9.1944), με τους επίσημους που παρακολούθησαν τον 1^ο αγώνα. Η φωτογραφία ήταν προσφορά του Βασιλείου Ι. Αλησμόνη

     Ολίγον προ της ενάρξεως του αγώνος και αφού οι δύο ομάδες υπό τον διαιτητήν Καλοφυσούδην παρετάχθησαν προ των επισήμων, ο κ. Δ.Περρέας προσφώνησε τους παρισταμένους εκ μέρους της Ενώσεως Ποδοσφαιρικών Σωματείων Καλαμών, ως εξής: «Αξιότιμε κ. Φρούραρχε, Κύριε Νομάρχα, κυρίες και κύριοι, σας ευχαριστώ θερμώς που δια της παρουσίας σας τιμήσατε τον σημερινόν μας αγώνα. Σκοπός του σημερινού μας αγώνος δεν είναι η ανάπτυξις της αθλητικής αμίλλης, αλλά δια της πρωτοφανούς αυτής κοσμοσυρροής, να σας αποδείξωμεν, δια μίαν ακόμη φοράν, τόσον οι αθληταί όσον και ο φίλαθλος λαός των Καλαμών, την ειλικρινήν αγάπην των τόσον εις τον Γερμανικόν στρατόν, όσο και εις τον αξιότιμον Νομάρχην μας κ. Δ.Περρωτήν, καθώς και εις τας στρατιωτικάς και πολιτικάς αρχάς της πόλεώς μας». Ο κ. Βασ. Γεωργόπουλος μετέδωσε τον λόγον του κ. Περρέα γερμανιστί εις τους παριστάμενους Γερμανούς εκπροσώπους των αρχών κατοχής, οι οποίοι εξέφρασαν την ζωηράν ικανοποίησίν των. Ακολούθως προσεφέρθη υπό του αρχηγού της Μικτής Καλαμών εις την Γερμανικήν ομάδα ωραιοτάτη σημαιούλα φιλοτεχνουμένην με αρκετήν καλαισθησίαν και φέρουσα τα χρώματα της Ελληνικής και της Γερμανικής σημαίας με τον αγκυλωτόν σταυρόν.

Ο ΑΓΩΝ

Ο αγών ήρχισε στας 2 ακριβώς υπό την διαιτησίαν του κ. Καλοφυσούδη. Πρώτη εισέρχεται στο γήπεδο η ομάς των Γερμανών γενομένη δεκτή με χειροκροτήματα από τας δέκα χιλιάδες θεατών που είχαν κατακλύσει το Στάδιον. Κατόπιν εισέρχεται η μικτή με την εξής σύνθεσιν. Τερματοφύλαξ Παρασκευόπουλος (Ολυμπιακού), οπισθοφύλακες Μήχος (Πράσινων Πουλιών), Κανελλίδης (Ολυμπ.), μέσοι Τινγκιλιάν (Πρασ. Πουλ.), Κριθιώτης (Δάφνης),  Σαπουντζής (Απόλλωνος), κυνηγοί  Αλησμόνης (Πρ. Πουλ.), Καμπούρης (Απολ), Μπογέας (Πρ. Πουλ.), Παπαδάκος (Απολ.), Κατσουλάκος (Πρ.Πουλ.). Η δεκάρα ευνοεί τους Γερμανούς οι οποίοι εκλέγουν το ανατολικόν μέρος του γηπέδου που είχε ευνοϊκόν τον άνεμον. Ο αγών αρχίζει ταχύς, τεχνικός, με εναλλασόμενας φάσεις. Η γραμμή των μέσων της μικτής εργάζεται θαυμάσια με επικεφαλής τον Κριθιώτη που είναι πανταχού παρών, ενώ από τους γερμανούς φαίνεται καθαρά η αξία των σέντερ-χαφ, δεξιού οπισθοφύλακος και των έξω της επιθετικής πεντάδος. Η μικτή μετά το 10΄ αρχίζει να πιέζει την εστία των Γερμανών, αλλά με σουτ ως επί το πλείστον άστοχα και ακίνδυνα. Πολλές ευκαιρίες χάνουν οι Αλησμόνης-Κατσουλάκος και Παπαδάκος, και μας βρίσκει το τελευταίον λεπτόν του α΄ ημιχρονίου με αποτέλεσμα 0-0. Το δεύτερον ημιχρόνιον αρχίζει με ελαφράν μετατροπήν εις την μικτήν με την αντικατάστασιν του Μήχου δια του Μανωλάκου και του Σαπουτζή δια του Κοσμοπούλου. Ο αγών αρχίζει με την ιδίαν ορμήν και τέχνην του α΄ ημιχρονίου, αλλά με μεγαλυτέραν πίεσην της μικτής επί της εστίας των Γερμανών, στο 5΄ ο Παπαδάκος εκμεταλλευόμενος την έξοδον του τερματοφύλακος σημειώνει το α΄ τέρμα της μικτής. Ο αγών εξελίσσεται με μεγαλύτερον πείσμα και στο 25΄ λεπτόν επιτυγχάνεται η ισοπαλία δια του έξω δεξιά των Γερμανών. Σε διάστημα 10΄ οι Γερμανοί σημειούν έτερα 2 τέρματα και μόλις εις το τελευταίον λεπτόν του αγώνος από ένα καλοτραβηγμένο κόρνερ του Μπογέα μετατρέπουν το 3-1 εις 3-2. Η μικτή, αν αφαιρέση κανείς τας προσπαθείας των εξαιρετικών ποδοσφαιριστών Κριθιώτη-Μπογέα-Τινγκιλιάν, έπαιξε μέτρια, ίσως στο πρώτο ημιχρόνιο να παρουσίασε κάτι, στο δεύτερο όμως υστέρησε για να μεταβληθή το σκόρ εις βάρος της. Αντιθέτως οι Γερμανοί κατέβαλλαν κάθε προσπάθεια για να επιβληθούν και το κατόρθωσαν μετά το εις βάρος των σημειωθέν τέρμα».

Η κόρη του Μπογέα, δικηγόρος Καλαμάτας κ. Βάσω Μπογέα, μου είπε το 2012 πως ο πατέρας της τής είχε εκμυστηρευτεί ότι σε αυτόν τον αγώνα «άφησαν τους Γερμανούς να νικήσουν για να μην έχουν επιπτώσεις» κάτι το οποίο ήταν πολύ πιθανό. Υπήρξε ανάλογο προηγούμενο και για λόγους ιστορικής αλήθειας καταχωρώ, εν συντομία, το ανάλογο περιστατικό: «Η ιστορία αυτή εκτυλίχθηκε στο γερμανοκρατούμενο Κίεβο, το 1942. Οι ποδοσφαιριστές της «Ντιναμό», πλαισιωμένοι από τρεις συναδέλφους τους της «Λοκομοτίβ», φτιάχνουν, μεσούσης της γερμανικής κατοχής, την ποδοσφαιρική ομάδα «Σταρτ». Τα κατορθώματα των ρακένδυτων και υποσιτισμένων ποδοσφαιριστών της «Σταρτ» στο γήπεδο, που λειτουργούν ως ένεση ανάτασης για τον ουκρανικό λαό, ειδικά μετά τη νίκη τους επί της γερμανικής «PGS», δεν αφήνουν ασυγκίνητους τους ναζί. Οι χιτλερικοί στέλνουν στο Κίεβο τη θεωρούμενη ανίκητη ομάδα της γερμανικής αεροπορίας, τη «Φλάκελφ», με αποστολή να αναμετρηθεί με τη «Σταρτ».  Στον πρώτο αγώνα μεταξύ «Σταρτ» - «Φλάκελφ», στις 6 Αυγούστου 1942, οι Ουκρανοί διαλύουν τη γερμανική ομάδα με 5-1. Οι Γερμανοί ζητούν «εκδίκηση» και η ρεβάνς ορίζεται τρεις μέρες αργότερα. Ήδη από τα αποδυτήρια, πριν την έναρξη του αγώνα, οι άντρες των SS εφιστούν την προσοχή στους ποδοσφαιριστές της «Σταρτ»: «Οταν βγείτε στο γήπεδο θα χαιρετήσετε με τον δικό μας τρόπο»...   Λίγο αργότερα στο κατάμεστο στάδιο, στον ναζιστικό χαιρετισμό και στα «Χάιλ Χίτλερ» των αντιπάλων τους, οι παίκτες της «Σταρτ» απαντούν με τον σοβιετικό χαιρετισμό: «Fizcult Hura» (σ.σ.: «Ζήτω ο αθλητισμός»)!   Στο ημίχρονο του αγώνα, και ενώ το σκορ ήταν 3-1 υπέρ των Ουκρανών, η επίσκεψη των ναζί στα αποδυτήρια συνοδεύεται από το εξής ξεκάθαρο μήνυμα προς τους παίκτες της «Σταρτ»: ‘Η θα καθίσετε να χάσετε ή θα υποστείτε τις συνέπειες.  Οι Σοβιετικοί δεν κάθισαν να χάσουν. Ήξεραν τι επρόκειτο να ακολουθήσει, αλλά αποφάσισαν να παίξουν για την τιμή τους. Το ματς έληξε 5-3 υπέρ τους. 

                                             Η Ουκρανική ομάδα Dynamo Start το 1942

          Μετά από εκείνο τον «Αγώνα του Θανάτου» το αντίτιμο ήταν βαρύ αφού πολλοί από τους παίκτες της «Σταρτ» δολοφονήθηκαν από τους ναζί. Άλλοι πέθαναν κατά τη διάρκεια βασανιστηρίων. Άλλοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και άλλοι εκτελέστηκαν μερικούς μήνες αργότερα. Όμως είχαν κερδίσει…».

       Καταθέτω επίσης την μαρτυρία της κ. Γιώτας, συγγένισσας του εκτελεσθέντος Πότη Μανωλούδη, η οποία μου είχε πει, όταν έκανα την έρευνα για συγγενείς του το έτος 2006, πως οι συμπαίκτες του που είχαν κληθεί στην Μικτή Καλαμάτας τον έψαχναν μέχρι την παραμονή τού αγώνα για να αγωνιστεί μαζί τους διότι δεν ήξεραν πως είχε συλληφθεί και εκτελεστεί. Η δε μητέρα του νόμιζε πως είχε φύγει ως αντάρτης για το βουνό. (Φαίνεται πως δεν είχε παραλάβει προσωπικά του είδη-αν είχε όταν τον συνέλαβαν-από τον ιερέα του Αγίου Νικολάου παπά-Τσίχλη, στον οποίον οι Γερμανοί είχαν δώσει να παραδώσει στους συγγενείς τα είδη των εκτελεσθέντων, κίνηση που δήλωνε στις οικογένειές τους και την εκτέλεσή τους).     

      Απ' ότι φαίνεται όμως η μεγάλη προσέλευση θεατών και η μη ύπαρξη διαμαρτυριών για τα γερμανικά εγκλήματα, έδωσε την ευκαιρία στους ίδιους διοργανωτές να μεθοδεύσουν πάλι παρόμοιο αγώνα, ως ρεβάνς του πρώτου. Έτσι αποφασίστηκε και 2^ος αγώνας των δύο ομάδων και οι προετοιμασίες άρχισαν νωρίς. Στις 25 Μαρτίου δημοσιεύεται η παρακάτω πρόσκλησις, που «καλούνται να παρευρεθούν σήμερον Σάββατον και ώραν 2αν μμ εις το γήπεδον του Μεσσηνιακού δι΄εκλογήν μικτής Καλαμών οι παίκται : Παρασκευόπουλος Γ. Δασκαλάς Β., Κανελλίδης Τ., Μίχος Β., Μανωλάκος, Οικονομίδης, Κριθιώτης, Βασιλάκης, Αρμένης, Σαπουτζής, Ευτύχης, Μπογέας, Μάκης Αλεξανδρόπουλος, Αλησμόνης, Κανάρης, Σαράντος, Τρικουράκης, Ταμπούκ , Κατσουλάκος, Δραγώνας, Καλογερόγιαννης, Φωτόπουλος Γ., Κουκάτης». Στις 29 Μαρτίου δημοσιεύεται νεότερη πρόσκληση «εκ της Τοπικής Ενώσεως», στην οποίαν υπάρχουν κάποιες αλλαγές στα ονόματα της μικτής Καλαμών, δηλαδή καλούνται οι: Παρασκευόπουλος, Δασκαλάς, Κανελλίδης, Μίχος, Καλογιάννης, Οικονομίδης Ι., Κριθιώτης, Αργύρης, Βασιλάκης, Σαπουτζής, Ρεντζέπης, Ευτύχης, Τόλης, Φωτόπουλος, Γ., Εξαρχέας, Κανάρης, Αλησμόνης Κ., Αλησμόνης Γ., Σαράντος, Παπαδάκος, Δραγώνας, Κατσουλάκος, Σπάρτοκλας, Κανάρης, Αλεξανδρόπουλος, Αναστασόπουλος, Ταμπούκ, Μπογέας Κ., Χαλαζωνίτης, Καλογερόπουλος, Κάρτσωνας, Μπαλλής και Τρουπάκης.  Στις 2 Απριλίου υπάρχουν αλλαγές στην όλη διοργάνωση. Μάλλον η αθρόα προσέλευση ποδοσφαιριστών προκειμένου να αγωνιστούν στον επικείμενο αγώνα, επιβάλλει στην διοργανώτρια αρχή να οργανώσει «αγώνες επιλογής», για το ποίοι αθλητές θα αντιμετωπίσουν την Γερμανική ομάδα. Έτσι «συντάσσονται» δύο ομάδες με κάποιους ποδοσφαιριστές να αγωνιστούν με τα χρώματα της ομάδας του Ολυμπιακού και κάποιους άλλους με τα χρώματα της Δάφνης. Με τον Ολυμπιακό αγωνίστηκαν οι  : Παρασκευόπουλος, Κανελλίδης, Μίχος, Σαπουτζής, Κριθιώτης, Αρμένης, Αλησμόνης Κ., Αλησμόνης Γ., Μπογέας,  Κανάρης, Κατσουλάκος, Κάπελας, Ταμπούκ. Ενώ με την ομάδα της Δάφνης οι: Δασκαλάς, Τρουπάκης, Οικονομίδης, Καλογιάννης, Ευτύχης, Βασιλάκης, Δικαιουλάκος, Τόλης, Αγγελής,  Αλεξανδρόπουλος, Σπάρτοκλας, Παπαδάκος, Φωτόπουλος, Εξαρχέας, Ρετζέπης, Δραγώνας.

        Η μεγάλη συνάντηση θα γίνει την 9^η Απριλίου και στις  6 του μήνα δημοσιεύεται από την Τοπική Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Καλαμών, μια ανακοίνωση που χαρακτηρίζει τον αγώνα ως «την μεγαλυτέρα των ποδοσφαιρικών συναντήσεων» και παρακαλεί τους φιλάθλους λόγω της σπουδαιότητος του αγώνος και της προβλεπόμενης αθρόας προσελεύσεως του κοινού πάντες να προσέλθωσι προ της ενάρξεως του αγώνος και καταλάβωσι θέσεις».

     Στις 9 του μήνα, ανήμερα του αγώνα, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας γράφει και αναφέρει ονομαστικά τους ποδοσφαιριστές που, κατά την γνώμη του, πρέπει να αποτελέσουν την σύνθεση της Μικτής Καλαμών. Το φύλο της 11.4.1944 των τριών εφημερίδων, δημοσιεύει περιγραφή του αγώνα ο δημοσιογράφος ΓΙΑΝ.ΜΑΝ. 

   

              

Γράφει: «ΜΙΚΤΗ ΚΑΛΑΜΩΝ-ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΟΜΑΣ 3-2. Ενώπιον των Επισήμων και χιλιάδων θεατών, προχθές η μικτή Καλαμών επεβλήθη της Γερμανικής ομάδος με σκορ 3-2. Την αντιπροσωπευτική ομάδα κατήρτισε ο Σ. Οικονομίδης, ως ακολούθως: Παρασκευόπουλος-Κανελλίδης-Αρμένης-Βασιλάκης-Κριθιώτης-Σαπουντζής-Αλησμόνης-Μπογέας-Αντικάκης-Κανάρης-(Σπάρτοκλας)-Κατσουλάκος. Μετά την ωραίαν προσφώνησιν του Οικονομίδη προς τους Επισήμους, την ανταλλαγήν ανθοδεσμών και θαυμασίου Επάθλου το οποίον προσέφερε ο αρχηγός της γερμανικής ομάδος, ο κ. Ναυτικός Διοικητής εσφύριξε την έναρξη του αγώνος εις τας 3.15 όστις άρχισε με εναλλασσομένας φάσεις, ότε στο 7΄ δια του μέσα δεξιά η Γερμανική ομάς επιτυγχάνει το πρώτον της τέρμα. Ο αγών συνεχίζεται σκληρός και οι Γερμανοί παρουσιάζουν τελείαν ομοιογένειαν και συνοχήν από την προηγούμενην συνάντησιν και καθίστανται απειλητικοί από λεπτό σε λεπτό με θυελλώδεις εξορμήσεις, ότε στο 13΄ επιτυγχάνουν και δεύτερον τέρμα. Η Μικτή, η οποία σιγά-σιγά συνέρχεται, και ιδία η άμυνα αποκρούει θαυμάσια κάθε προσπάθεια των αντιπάλων. Η γραμμή των μέσων με επικεφαλής τον Κριθιώτην, είναι πράγμα σχεδόν απέραστον και η συνεννόησις Κανελλίδη-Αρμένη-Παρασκευόπουλου αρκετά καλή. Η επίθεσίς μας απειλεί επανειλημμένως  την εστίαν των Γερμανών, αλλά οι δοκοί κι ο εξαίρετος τερματοφύλαξ την κρατούν απαραβίαστον. Ο μέσα αριστερά Κανάρης υστερεί καταπληκτικά, αργεί και σπάζει κάθε προσπάθεια για ευνοϊκό αποτέλεσμα και έτσι το ημιχρόνιον λήγει με το βαρύ αποτέλεσμα για  την μικτή με 2-0.

        Στο Β΄ ημιχρόνιον την θέσιν του έξω δεξιά καταλαμβάνει ο μικρόσωμος Σπάρτοκλας ο οποίος συμπληρώνει θαυμάσια την επιθετική πεντάδα, ο Μπογέας παίρνει την θέση του κεντρικού, ενώ ο εξαιρετικός Αντικάκης τοποθετείται μέσα αριστερά κι αρχίζει το παιχνίδι με πλήρη υπεροχή της μικτής. Στο 8΄ μια ωραία σέντρα του Αλησμόνη βρίσκει σε ευνοϊκή θέση τον Αντικάκη ο οποίος με κεραυνοβόλο σουτ  χαρίζει το πρώτο τέρμα. Μετά παρέλευσιν 6΄  επαναλαμβάνεται το ίδιο, ο Αλησμόνης σεντράρει ο επερχόμενος Μπογέας σουτάρει δυνατά, η μπάλα βρίσκει τον τερματοφύλακα και του φεύγει από τα χέρια για να βρει το στήθος του Αντικάκη και να περάση σχεδόν ξυστά την αριστερά δοκό. Ήδη η μικτή έχει ισοφαρίσει. Τα λεπτά παρέρχονται και η αγωνία των φιλάθλων κορυφούται. Οι  Γερμανοί με ψυχραιμίαν αντιμετωπίζουν την κατάστασιν και προσπαθούν με κάθε τρόπον να επιβληθούν. Οι Καλαματιανοί ποδοσφαιρισταί ακούραστοι καταβάλουν υπερανθρώπους δυνάμεις για τη νίκη, οπότε ο έξω αριστερά Κατσουλάκος κατορθώνει στο 23΄ με ένα γερό και αρκετά τεχνικό σουτ να χαρίση τη νίκη στην Καλαμάτα. Ο αγών έχει πια κριθή και μέχρι της λήξεως του ημιχρονίου το αποτέλεσμα δεν μεταβάλλεται.

          Γεγονός υπήρξε ότι η Μικτή προχθές έπαιξε θαυμάσια και κατέβαλλε κάθε προσπάθεια για τη νίκη. Αν μάλιστα στο α΄ ημιχρόνιο είχε καλυφθή καλύτερα η θέσις του μέσα αριστερά και ο Αρμένης δεν ήτο φοβισμένος στην αρχήν, θα είχαμε ακόμη ευνοϊκότερον αποτέλεσμα. Η εμφάνισις  στο γήπεδο του άσσου Αντικάκη ενθουσίασε τους φιλάθλους και ομολογούμε ότι η Καλαμάτα λίγες φορές έκλεισε στα στελέχη της τέτοιους ποδοσφαιριστάς. Οι Κριθιώτης-Κανελλίδης-Κατσουλάκος-Σαπουτζής-Αλησμόνης-Βασιλάκης-Σπάρτοκλας απέδωσαν θαυμάσια και μονάχα ο Μπογέας παραδόξως υστέρησε. Τον αγώνα διαιτήτευσε ο κ. Ι. Καλοφυσούδης αρκετά καλά και αμερόληπτα. ΓΙΑΝ. ΜΑΝ.
Ο Πατέρας μου Νικόλαος+2009 μου είχε πει πως 13χρονο παιδάκι μαζί με δεκάδες φίλους του από τη συνοικία Καλύβια πήγαιναν στο γήπεδο πολύ χαρούμενοι καθώς και πως παρακολούθησαν τον 2ο αγώνα ανεβασμένοι στους ευκαλύπτους του γηπέδου, διότι ήταν πολλές χιλιάδες θεατές και δεν έφταναν για να δούνε. Μου είχε πει επίσης πως όλος ο κόσμος ήταν χαρούμενος σαν να μην ήταν Κατοχή.

                    ΣΧΕΤΙΚΩΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΚΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥΣ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ

Για τους εκτελεσμένους στα Σφαγεία ο πατέρας μου μού είχε είπε πως στα τέλη Μαϊου του 1945 τους ξέθαψαν αδέσποτα σκυλιά στην περιοχή κοντά στα παλιά Σφαγεία και έτσι ανακάλυψε η κοινωνία της Καλαμάτας το που είχαν ταφεί πρόχειρα οι δολοφονημένοι. Μάλιστα με την πιτσιρικαρία της παρέας του είχαν πάει να δουν όταν τους ξέθαβαν και θυμόταν τα μοιρολόγια των συγγενισσών. Οι εργασίες της εκταφής και των αναγνωρίσεων είχαν κρατήσει πολύ καιρό. Ο πατέρας μου ειδοποίησε τον πατέρα του πως είχαν βρεθεί τα πτώματα διότι είχε χαθεί ξαφνικά από την γειτονιά τους στα Καλύβια ένας γείτονας, ηλικιωμένο ανθρωπάκι που ζούσε μόνος του. Ο παππούς μου ο Χρήστος πράγματι αναγνώρισε ανάμεσα στα απομεινάρια των σορών τον γείτονά του και επιμελήθηκε την ταφή του.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ: Στις 24/2/2021 πηγαίνοντας βόλτα με τον 91χρονο πεθερό μου Λεωνίδα Π. Σουρή στην δυτική παραλία Καλαμάτας και, περνώντας μπροστά από ένα Σημείο που τώρα είναι οικήματα, μου είπε "εδώ ήταν ο λάκος με τους 300 εκτελεσμένους από τους Γερμανούς". Ξαφνιάστηκα και του ζήτησα περισσότερες πληροφορίες. Με βεβαίωσε πως στο σημείο που μου έδειξε βρέθηκαν οι σοροί των αδικοσκοτωμένων πατριωτών και μάλιστα πως φτιάχτηκε και μια μαντρούλα και έκαιγε συνεχώς ένα λυχναράκι. 

              Το σημείο του ομαδικού τάφου. Υποδείχθηκε  στις 24/2/2021 από τον Λεωνίδα Σουρή,                                 91 ετών με διαμονή στη συνοικία Νησάκι.

Ερεύνησα περισσότερο το θέμα και με την αρωγή του καρδιακού φίλου Μάκη Κουλούρη συναντήθηκα στις 4/3/2021 με τον Νίκο Κουκουβίνο, 84 ετών και μόνιμο κάτοικο του συνοικισμού Κορδία ο οποίος μου επιβεβαίωσε πως τους 300 περίπου εκτελεσμένους (όπως πιστεύει, μεταξύ τους δε και ο αδερφός της πεθεράς του), τους έθαψαν οι Γερμανοί στο σήμερα κτήμα Μιχαλόπουλου (περίπου 30 μέτρα πριν από το σημείο που μου είχε υποδείξει ο Λεωνίδας Σουρής) και όχι στα Σφαγεία.
Την ίδια ημέρα 4/3/2021 συναντήθηκα με τον Βασίλειο Αργύρη, 84 ετών και μόνιμο κάτοικο της περιοχής Κορδία, ο οποίος μου επιβεβαίωσε την μαρτυρία του Νίκου Κουκουβίνου πως οι εκτελεσμένοι θάφτηκαν στο σήμερα κτήμα Μιχαλόπουλου. Μάλιστα μου είπε πως όταν βρέθηκαν ένα χρόνο μετά τα πτώματα, δεν είχαν αποσυντεθεί τελείως και οι συγγενείς τα κατέβαζαν στην θάλασσα, τα έπλεναν και τα έπαιρναν να τα κηδεύσουν. Στο σημείο εκείνο που ήταν ο λάκκος υπήρχε μια τετράγωνη κατασκευή, τύπου μάντρας, και πιστεύει πως την είχαν φτιάξει οι Γερμανοί. Για τον αριθμό των εκτελεσθέντων μου είπε πως ήταν περί τους 300.

Ο προαναφερθείς φίλος μου Μάκης Κουλούρης συνέχισε με τις γνωριμίες του να αναζητά και άλλες μαρτυρίες. Μου τηλεφώνησε στις 4/5/2021 και μου είπε πως ο φίλος του Γ.Γ. που μένει στην περιοχή της Αναλήψεως και σήμερα είναι 94 ετών, του είπε πως τους δολοφονημένους Πατριώτες τους πέταξαν-έθαψαν οι Γερμανοί στο κτήμα Μιχαλόπουλου και κάποιους λίγους στην περιοχή Σφαγεία κάτω από το σημερινό ποδοσφαιρικό γήπεδο.  Η ανακάλυψη των σορών έγινε τυχαία. Την μάντρα στο κτήμα Μιχαλόπουλου, που κάποιες μαρτυρίες θέλουν να την έχτισαν οι Γερμανοί, ισχυρίζεται πως την έχτισαν οι συγγενείς των δολοφονημένων μετά την εύρεση τους. Εκτιμά και αυτός πως ο αριθμός των σκοτωμένων πατριωτών ήταν περί τους 300 και θυμάται πως τους έπλεναν στην θάλασσα και τους έπαιρναν οι συγγενείς. Θυμάται επίσης πως είχαν μείνει πολλά σώματα χωρίς να τα πάρει κανείς. Δεν γνωρίζει τι απόγιναν αυτοί οι σοροί. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Πιστεύω πως η λεπτομερής περιγραφή των δύο αναμετρήσεων από τον δημοσιογράφο, αλλά και η όλη κατάσταση εκείνης της περιόδου με τα παραπάνω εκτεθέντα περιστατικά της γερμανικής βαρβαρότητας, θα πρέπει να αποτελέσουν πεδίο έρευνας από τους ιστορικούς και τους ιστοριοδίφες, με στόχο να μελετηθεί λεπτομερώς η αθλητική ιστορία της Καλαμάτας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

        Πιθανολογώ πως υπήρξαν φωτογραφίες από εκείνους τους αγώνες, αφού ήδη  βρέθηκαν οι 2 που δημοσιεύονται. Δυστυχώς παρ’ όλες τις αναζητήσεις του γράφοντος, δεν έγινε κατορθωτό να βρεθεί φωτογραφία των δύο ομάδων. Ας ελπίσουμε πως κάποιος που θα διαθέτει έστω και μία να την προσφέρει, ώστε να συμπληρωθεί η αθλητική ιστορία της πόλης μας.-

Χρήστος Νικ. Ζερίτης