Ο Τράγος ως μασκώτ στρατιωτικών σωμάτων. Ο "Κίτσος", Τράγος του Α' Συντάγματος Πεζικού. Μικραί αναμνήσεις από την ζωή του στρατηγού Γεωργίου Αναστ. Μαυρομιχάλη

 Ο ΤΡΑΓΟΣ ΩΣ ΜΑΣΚΩΤ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ.
Ο ΤΡΑΓΟΣ ΤΟΥ Α΄ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ «ΚΙΤΣΟΣ»
 (1881-1896)

ΜΙΚΡΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΝΑΣ. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ

Μελετώντας τις δημοσιεύσεις του λογοτέχνη Θεόδωρου Βελλιανίτη σχετικά με την ζωή και την δράση του στρατηγού Γεωργίου Αναστ. Μαυρομιχάλη, προκειμένου να συνθέσω την σχετική βιογραφία του, διαπίστωσα πως ένας Τράγος υπήρξε η μασκότ του Α΄ Συντάγματος Πεζικού, την περίοδο 1881-1896, το οποίο είχε έδρα την Αθήνα και αγωνίστηκε με επιτυχία σε πολλούς εθνικούς αγώνες.

Ο αναγνώστης οφείλει να γνωρίζει πως η ευρωπαϊκή συνήθεια υιοθέτησης αρρενωπών ζώων και η διαβίωσή τους μέσα σε στρατιωτικά στρατόπεδα, είναι παλαιά, αλλά φαίνεται πως πρώτοι οι Γάλλοι στρατιωτικοί ανέπτυξαν μία προχωρημένη φιλοζωική στάση, με άρρενα κυρίως πλάσματα.

Φωτογραφία περιόδου 1927-1928 η οποία εμφανίζει τα στελέχη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ που επάνδρωναν τον Αστυνομικό Σταθμό του Άνω Βερμίου του Ν.Ημαθίας, και οι οποίοι ήταν οι Χωροφύλακες από αριστερά, ΒΑΡΑΤΑΚΗΣ ΚΩΝ\ΝΟΣ από την Νάουσα, ΤΣΙΡΙΓΚΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ από την Κέρκυρα, ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ από Θεσσαλονίκη και ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΜΠΑΡΑΤΑΚΟΣ από την Μάνη. Επίσης ανάμεσά τους διακρίνεται και ο τράγος μασκότ του Αστυνομικού Σταθμού ο Έκτωρ, ο οποίος συμβόλιζε τη δύναμη και ήταν σύμβολο του βασιλείου της Μακεδονίας, και στα πόδια τους ανάσκελα διακρίνεται ο σκύλος τους ο Κίτσος.

Ο θαυμασμός των ανθρώπων στον Τράγο, για την εμφάνισή του, το ένστικτό του και τις ορμές του, τον έκαναν ζώο σύμβολο και η εικόνα του εξελίχθηκε ιστορικά ως μια εικόνα του Φόβου, του Κακού και της Αναπαραγωγής. Ο Τράγος ως σύμβολο υπάρχει σε πολλές μυθολογίες, θρησκείες και συνδέθηκε με σατανιστικές τελετές. Τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετηθεί και από την μουσική βιομηχανία της metal σκηνής. 

Όταν ο περφόρμερ Ronnie James Dio έγινε μέλος των Black Sabbath, με την αποχώρηση του Ozzy Osbourne, και ο ίδιος χρησιμοποιεί κατά κόρον το “devil horns” κάνοντάς το δημοφιλές σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Παρόλο που δεν είχε καμία απολύτως πρόθεση να συνδεθεί η χειρονομία με τον διάβολο, μιας και όπως είχε δηλώσει πολλές φορές ο ίδιος ήταν μια χειρονομία των παλαιών ανθρώπων του ιταλικού νότου, την οποίαν έκανε η γιαγιά του για να διώξει το κακό μάτι.  Το "devils horns" έγινε σήμα κατατεθέν όχι μόνο του ίδιου αλλά ολόκληρου του μουσικού ιδιώματος που ονομάστηκε heavy metal.

Ronnie James Dio and “devils Horns”

Ο Τράγος, μια τραγική και παρεξηγημένη μορφή, δεν παύει να είναι ένα υπέροχο πλάσμα του οποίου η ορμητικότητα και σεξουαλικότητα έχει περάσει και μέσα στα λαϊκά Δρώμενα Ευετηρίας, σαν αυτό της Νέδουσας Ταϋγέτου. Στο δρώμενο αυτό οι μεταμφιεσμένοι ως Τράγοι, ζωσμένοι με τα κουδούνια τους που ηχούν ασταμάτητα, εκφράζουν την ζωώδη ορμή και διάθεση των αρσενικών για γονιμοποίηση παράλληλα με την προσπάθεια εκφοβισμού των κακών «δαιμόνων» που εμποδίζουν το ανοιξιάτικο ξύπνημα της φύσης αλλά και της προσπάθειας να ξυπνήσουν οι καλοί «δαίμονες» της βλάστησης και της καρποφορίας για να εξασφαλιστεί η επιβίωση της κοινότητος.

 

Τράγοι της Νέδουσας στο Δρώμενο Ευετηρίας.

Και βέβαια η Τραγωδία οφείλει την γέννησή της, με την απλοϊκή ερμηνεία, σε έναν Τράγο. Λέγεται όλα ξεκίνησαν από έναν τράγο. Κάποιος χωρικός της Αττικής βλέπει έναν τράγο να καταστρέφει ένα αμπελόκλημα. Πιάνει τον τράγο και τον θυσιάζει στον Διόνυσο. Οι χωρικοί, που παρακολουθούν τη σκηνή της θυσίας, αρχίζουν να χορεύουν γύρω από το σφάγιο και να τραγουδούν εποχικά τραγούδια.

Αυτή η τυχαία ευθυμία, με αφορμή τη θυσία ενός τράγου, εξελίχτηκε σε επίσημη ετήσια ιεροτελεστία. Ακόμη και σήμερα, στο κέντρο της κυκλικής ορχήστρας των αρχαίων θεάτρων βλέπουμε το σημείο όπου ήταν τοποθετημένος ο βωμός του Διόνυσου (η «θυμέλη»), που θυμίζει την πρώτη θυσία του τράγου.

Ο Τράγος του Α΄ Συντάγματος του στρατηγού Γεωργίου Μαυρομιχάλη ήταν ένα χαριτωμένο πλάσμα και δεν είχε καμία σχέση με σατανιστικές τελετές. Ο Μαυρομιχάλης μετεκπαιδεύτηκε στρατιωτικά στην Γαλλία και εκεί είδε τράγους-μασκότ στον Γαλλικό στρατό. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα και του δόθηκε η ευκαιρία να υιοθετήσει ένα τραγάκι, το έκανε και από φιλοζωία και από στρατιωτική εμπειρία και φιλοσοφία. Σήμερα σε όλη την Ευρώπη καταγράφονται περιπτώσεις που ο χαρακτηριστικός Τράγος συνδέεται με εξαιρετικά σκληροτράχηλους στρατιωτικούς σχηματισμούς.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ

Ο Τράγος του Α΄ Συντάγματος είναι ένα ιστορικό πρόσωπο το οποίο χαρακτήρισε μίαν εποχή, πολεμική αλλά και ρομαντική. Παρακάτω καταγράφονται μερικά από τα αφιερώματά του:

Γράφει[1] ο Θεόδωρος Βελλιανίτης: «…Καθένας με την σειράν του εγίνετο θαλαμηπόλος, μάγειρος, και καθαριστής. Μαζί μας συνυπηρέτουν και δύο πολύ περίεργα πρόσωπα. Ο τράγος του Συντάγματος και η ημίονος Κλεοπάτρα. Ο πρώτος, ακολουθήσας το σύνταγμα από την Θεσσαλίαν, κατετάχθη εις αυτό και παρέμεινε μέχρι της τελευταίας πνοής. Ήτο τύπος και υπογραμμός πειθαρχικού στρατιώτου. Εξυπνούσε πρώτος με την διάνα και ηκολούθει το σύνταγμα εις όλας του τα πορείας. Ελάμβανε την μισθοτροφοδοσίαν λοχίου και όταν απέθανε, του απεδόθησαν τιμαί λοχίου, μία δε μαρμάρινη πλάξ σημειώνει τον τόπον όπου ετάφη….»

ΑΘΗΝΑΙ 6/8/1927

Έν άλλο ανέκδοτον αναφέρεται εις τον περίφημον τράγον του συντάγματος Μαυρομιχάλη. Ένας τράγος προσήλθεν, όταν το σύνταγμα ευρίσκετο εις την Θεσσαλίαν, εις αυτό, και δεν απεσπάσθη ουδέποτε αυτού. Ηγείρετο πάντοτε με την διάνα, ηκολούθει το σύνταγμα εις τα γυμνάσια και προηγείτο των παρελάσεων αυτού. Ο τράγος είχε καταστή δημοφιλέστατος, όχι μόνον μεταξύ των οπλιτών, αλλά και εις όλας τας Αθήνας, αι οποίαι έσπευδον να ίδουν το ωραίο σύνταγμα και τον τράγον, όστις ούτε εις γυμνάσια ούτε εις παρατάξεις εσημείωσε ποτέ απουσίαν. Εκαλείτο παρ΄ όλων επιλοχίας.

Δια τον τράγον αυτόν οι σύγχρονοι ποιηταί αφιέρωσαν πολλούς στίχους, ο δε χαριέστατος ποιητής Δημήτριος Κόκκος έγραψεν ολόκληρον ποίημα, το οποίον την εποχήν εκείνην εφέρετο εις τα στόματα πάντων. Όταν εκ του γήρατος απέθανεν ο τράγος του συντάγματος, ο Μαυρομιχάλης εξέδωκε διαταγήν και απέδωκεν εις τον νεκρόν του τιμάς λοχίου, τον ενεταφίασε δε εις μίαν θαλλεράν γωνίαν των παραπηγμάτων, όπου εστρατωνίζετο το σύνταγμα. Κατά τον ενταφιασμόν του παρέστη ο διοικητής και πάντες οι αξιωματικοί του στρατιωτικού τούτου συντάγματος. Έπειτα ενετοίχισαν αναμνηστικήν πλάκα, εφ΄ ής εχαράχθη ως επιτύμβιον έν εξάστιχον του ποιήματος του Δημητρίου Κόκκου, σημειουμένης της ημερομηνίας θανάτου του :

Εδώ, λέγει, κοιμάται
«ο τράγος, όστις απ’ τα πέρατα
οδοιπορήσας εβδομάδας, μήνας.
με μόνο όπλο τα κυρτά του κέρατα,
κατήλθε πρόθυμος εις τα Αθήνας
κι’ ετάχθηκεν άνευ κραυγών και κρότων
οπλίτης εις το σύνταγμα το πρώτον».

                                          Odín, ο Τράγος μασκότ της Ισπανικής Λεγεώνας -ή La cabra de la Legión-

Σε ένα άλλο δημοσίευμα[2] σε ελληνόφωνη εφημερίδα της Νέας Υόρκης γράφτηκε το παρακάτω σημείωμα:

«Ιστορικός έχει καταστή εν Αθήναις ο τράγος του συντάγματος του Γ. Μαυρομιχάλη, του οποίος εσχάτως εδημοσιεύθη η βιογραφία υφ’ ενός των τότε υπαξιωματικών και ήδη λοχαγού του πεζικού κ. Αρ. Καλαρρύτου, πολλάς διαθέσαντος σελίδας των υπ' αυτού εκδοθέντων εσχάτως στρατιωτικών ανεκδότων του ιστορικού τούτου τράγου, όστις είχε προαχθή και εις λοχίαν του συντάγματος. Η ιστορία αυτού, γνωστή άλλωστε εις τους πλείστους των προπολεμικών στρατιωτών και αξιωματικών, έχει ως εξής, κατά τον βιογράφον του:

Ο τράγος είχε προσληφθή εις το Σύνταγμα Μαυρομιχάλη τη 15 Αυγούστου 1881 και έζησε μέχρι της 15 Μαρτίου 1896, ενταφιασθείς εις τον περίβολον του στρατώνος, όστις είναι εν τη τότε Ιερατική Σχολή, εις το άλλοτε μέγαρον της Δουκίσσης της Πλακεντίας, παρά τον Ιλισσόν. Ο βιογράφος του, όστις ήτο τότε αξιωματικός, διηγείται πως ευρέθη και προσελήφθη τότε, κατσικάκι έτι ών, εις το επίλεκτον εκείνο σύνταγμα.

Όταν το σύνταγμα είχεν εκδράμει δια γυμνάσια εις την εν τω Υμηττώ Καισαριανήν, ένα κατσικάκι απομονωθέν των λοιπών, ευρέθη εν μέσω στρατιωτών, ο δε Διοικητής Μαυρομιχάλης διέταξε να το συλλάβουν και το περιποιηθώσι και το στεγάσωσιν εις το Πειθαρχείον του Συντάγματος, ανεκοίνωσε δε δια «προφορικής» ημερησίας διαταγής του ότι διατάσσει να το θεωρώσιν ως ανήκον εις το σύνταγμα και ανέθηκεν εις δεσμοφύλακα όπως φροντίζη περί της τροφής του. Ούτω δε μετά τινα χρόνον το κατσικάκι εγένετο ρωμαλέος τράγος και ωνομάσθη ο Εθελοντής του συντάγματος. Επειδή δε ήτο εξυπνότατον τετράποδο, ηγαπήθη υπό των οπλιτών, αποκτήσας την εύνοιαν του Διοικητού, όστις τον επροβίβασε εις δεκανέα, επί των κεράτων του οποίου ανηρτήθη το σειρήτιον του  βαθμού του. Μετά τινα δε χρόνον προήχθη εις λοχίαν, παρηκολούθει δε τακτικώς το σύνταγμα εις τας πορείας και τα γυμνάσια.

Ως συναισθανόμενος δε τον βαθμόν όν έφερεν επί των κεράτων του, δεν συνανετρέφετο πλέον με κατωτέρους του δεκανείς, αλλά με του λοχία. Όταν δε προήχθη εις επιλοχίαν, εγκατέλειπε και τους λοχίας.

«Εγνώριζεν όλα-βεβαιοί ο βιογράφος του, ως αν το εδίδαξε κανείς-ότι εφ’ όσον έφερε τα διακριτικά του βαθμού του εις τα κυρτά του κέρατα, μόνον με ομοιοβάθμους του επετρέπετο να συναναστρέφεται, και συνειθισμένον εις την ιστορικήν πειθαρχίαν του Διοικητού Μαυρομιχάλη, ετήρει και εσέβετο όλους τους κανόνας και τας διατάξεις της στρατιωτικής συμπεριφοράς. Μίαν όμως ημέραν, λησμονήσαντος του εντεταλμένου την τροφοδοσίαν του, ο τράγος πεινών, έφαγε τα τρυφερά φύλλα μιας κληματαριάς. Το γεγονός εγνώσθη εις τον Διοικητήν, όστις διέταξε να το αναφέρουν εις την αναφοράν της επόμενης ημέρας. Πράγματι δε την επομένην, όταν ετέθησαν εις γραμμήν οι επιλοχίαι, εν οίς ο του σταύλου Π. Λιάππης, ο αρχινοσοκόμος και ο δεσμοφύλαξ Ανδρίτσας, προσήχθη και ο εγκληματίας τράγος. Βεβαιωθέντος δε ότι προέβη εις την πράξιν διότι ο δεσμοφύλαξ ελησμόνησε να τω δώση το καθημερινόν συσσίτιον, ετιμώρησε τούτον δι’ οκταημέρου κρατήσεως, αλλ’ εξήλωσε και το σειρήτιον του επιλοχίου από τα κέρατα του τράγου, υποβιβάσας αυτόν.

Ο τράγος, ως αισθανθείς προσβληθείσα την φιλοτιμίαν του, ηρνήθη επί πέντε ημέρας να φάγη το προσφερόμενον δια συσσίτιόν του. Άμα έμαθε τούτο ο Διοικητής, διέταξε να του φέρουν τον τράγον (τον αποπειραθέντα αυτοκτονίαν δια της πείνης, ως ο Δήμαρχος Κόρκ), συγχωρών δε αυτόν δια το πταίσμα του, ήτοι την καταστροφήν των φύλλων της κληματαριάς, τω προσεκόλλησε πάλιν εις τα κέρατα το σειρήτιον του επιλοχίου και τον εχάιδεψεν. Ο τράγος επήδα έκτοτε εκ της χαράς του, πηδών δε, κατέπεσεν εκ της μαρμάρινης κλίμακος του Πειθαρχείου, έθραυσε τον πόδα  του και ασθενήσας, απεβίωσε, προς μεγάλην λύπην των τότε οπλιτών και αξιωματικών και ενεταφιάσθη εις τον μικρόν κήπον του 1^ου πεζικού συντάγματος, επί του τάφου δε αυτού ετέθη πλάξ με το εξής επιτύμβιον:

«Ο τράγος του συντάγματος
με μόνον όπλον τα κυρτά του κέρατα
κατέρχεται εις τας κλεινάς Αθήνας
και τάσσεται άνευ κραυγών και κρότων
οπλίτης εις το Σύνταγμα το Πρώτον.
Κατετάχθη την 15 Αυγούστου 1881,
Απεβίωσε την 15 Μαρτίου 1896».

Η στιχουργία του επιτυμβίου δεν είναι πολύ επιτυχής, αλλά τιμητική δια τον ονομασθέντα «οπλίτην» του συντάγματος.

Ο Yusuf είναι ο τράγος-μασκότ του φημισμένου Συντάγματος Ελαφρών Τεθωρακισμένων του Γαλλικού Στρατού

 «Όλα ταύτα, προσθέτει ο βιογράφος του, θα νομίσετε ίσως ότι είναι υπερβολικά και φαντασίαι και όχι αληθινά. Και όμως είναι αληθέστατα. Ερωτήσετε οποιονδήποτε παλαιόν υπαξιωματικόν και θα σας τα βεβαιώση και με όρκον μάλιστα».

Ταύτα σταχυολογώ εκ της εσχάτως δημοσιευθείσης βιογραφίας του, επιπροσθέτων ότι και εγώ αυτός είχον ακούσει αυτά παρ’ αξιωματικών και τα επαναλαμβάνω, χωρίς να είμαι παλαιός υπαξιωματικός του 1^ου πεζικού συντάγματος.

-Ένα άλλο χαρακτηριστικό πλασματάκι που πλαισίωσε στο παρελθόν την μουσική μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού ήταν μια Κατσίκα, η οποία, με βάση την επίσημη ιστοσελίδα του Πολεμικού Ναυτικού στο κεφάλαιο για την ιστορία του Μουσικού τμήματος, αναφέρει πως : «…Η Μουσική Π.Ν. γενικότερα, έχει την πρωτοπορία σε πολλά θέματα που έχουν σχέση με τη μουσική στη χώρα μας. Εκτός από την καθιέρωση της επίσημης στολής, είναι η πρώτη που από το 1924, καθιέρωσε ραβδούχο, ο οποίος κατευθύνει και δίνει παραγγέλματα στο μουσικό τμήμα. Επίσης είναι η πρώτη μπάντα που εκτελεί σχηματισμούς επιδείξεων ακριβείας, είτε από μόνη της είτε μαζί με ένοπλο τμήμα, από το 1926. Άλλη μία πρωτοτυπία για τα ελληνικά δεδομένα, υπήρξε η χρησιμοποίηση μιας κατσίκας ντυμένης με ναυτική στολή, ως μασκότ η οποία ακολουθούσε και συνόδευε μόνη της τη Μουσική σε όλες τις εμφανίσεις και δραστηριότητες…». https://hellenicnavy.gr/moysiki-polemikoy-naytikoy/

Ένα από πιο ιστορικά συντάγματα του Βρετανικού Στρατού “Mercian Regiment” έχει μασκότ, που δεν είναι άλλη από ένα υπέροχο κριάρι με την  ονομασία “Private Derby the XXXI”, δηλ. «Στρατιώτης Ντέρμπυ ο 31ος». 

-Ολοκληρώνοντας το αφιέρωμα στον Κίτσο, τον ένδοξο Τράγο του Α΄ Συντάγματος Πεζικού, καταθέτω δύο ιστορικά δημοσιεύματα, στην πλήρη τους μορφή και όχι μεταγραμμένα, για να αντιληφθεί ο αναγνώστης το μέγεθος του θαυμασμού που είχε προξενήσει.

Το παρακάτω είναι του έτους 1886[3] και είναι το πρώτο κείμενο που αναφέρεται στο θέμα του Τράγου:

 

Το πιο κάτω[4] είναι και αυτό παλιό αλλά πολύ πιο δομημένο με πληροφορίες:

Ο ΤΡΑΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Ο αείμνηστος ποιητής Δημήτριος Κόκκος ύμνησε τον «Τράγον του Συντάγματος» με ένα ποιήμα του αφιερωμένο «τω ισαδέλφω μοι Β. Γαβριηλίδην». Το ποίημα αρχίζει με τις ακόλουθες στροφές:

«Γνωρίζετε τον Τράγον του Συντάγματος.
‘Οστις, μόλις η σάλπιγξ αντηχήση,
εν είδει εξεργετικού προστάγματος,
πρώτος την χαραυγήν θα εξυπνήση.
Και εις αναφοράν ημερησίαν
δεν έλαβεν ακόμη απουσίαν!
Τον Τράγον όστις, εις συχνά γυμνάσια
κ’ εις εκδρομάς των επιστράτων τόσας.
φαιδρός με στήθη προηγείται λάσια,
και διμοιρίας ως ιδή πετώσας
στρέφει ολίγον μόνον και κυττάζη
κ’ εκ της χαράς ακράτητος βελάζη!
Τον Τράγον όστις με το υπομούσιον
λοχίας παρά πάντων θεωρείται,
αλλ’ όστις μόνον με τον επιούσιον
ως έσχατος οπλίτης συντηρείται
κ’ εν ώρα επιπόνου εκστρατείας
υπογραμμός θα γίνη εγκρατείας!
Τον Τράγον όστις καθηδύνεται
την σάλπιγγα του λόχου του ακούων
και δι’ αυτό ευθύς ανταποκρίνεται,
μετά ρυθμού τον κώδωνά του κρούων.
Όν εις τον τράχηλον βαστάζων χαίρει,
αν και ζυγόν ποτέ δεν υποφέρει.

Ακολουθούν δεκατρία ακόμη εξάστιχα και το ποίημα τελειώνει με την εξής στροφήν:

Ο Τράγος ούτος ο ιστορικώτατος
Ήρως, αλλά και θύμα, ως εφάνη,
θα στρέψη από νίκας ενδοξώτατος,
ή τραγικώς ο τάλας θ’ αποθάνη;
Αλλ’ είτ’ ενδόξως πέση, είτε ζήση
το δέρμα του εις τον στρατόν θ’ αφήση.

Και μία τραγική σύμπτωση. Ο ποιητής Δημήτριος Κόκκος που συνέθεσε το ποίημα για τον Τράγο του Α΄ Συντάγματος του Γεωργίου Μαυρομιχάλη, δολοφονήθηκε στις 7/9/1891 από ένα παρανοϊκό υπαξιωματικό του στρατού, τον Γιαννούτζο Μαυρομιχάλη, μακρινό συγγενή του στρατηγού.-

 

---

[1] Εφημερίδα Αθηνών «Έθνος» της 8/7/1927.

[2] Εφημερίδα Ν. Υόρκης «Ατλαντίς» της 9/4/1922. Συγγραφέας ο Τιμολέων Αμπελάς.

[3] Περιοδικό «Εστία» της 16/2/1886.

[4] Περιοδικό «Μπουκέτο», τεύχος 14/3/1929.