ΟΡΓΩΜΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΣΤΗΝ ΑΛΑΓΟΝΙΑ ΤΟΥ 2021

 ΟΡΓΩΜΑ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΛΑΓΟΝΙΑ

Το όργωμα. Η συγκλονιστικότερη αγροτική διαδικασία που καλυτέρεψε τη ζωή των ανθρώπων και ίσως να ήταν από τις πρώτες εφευρέσεις των προγόνων μας. Ο Ησίοδος στο έργο του «Έργα και Ημέραι» το 750 π.Χ. περίπου, περιγράφει την σωστή διαδικασία του οργώματος και δίνει οδηγίες στους μελλοντικούς Ζευγάδες.
Συνάντησα στον χωριό Αλαγονία τον Βασίλη Ρουσάκη-70 χρονών- που όργωνε με το άλογό του τον Αράπη -23 ετών περίπου. Κατέγραψα στις 27 Φεβρουαρίου 2021 την συγκινητική στιγμή διότι πιστεύω πως μόνο για λίγα χρόνια ακόμα θα βλέπουμε τέτοιες σκηνές στην ελληνική ύπαιθρο. Θα χαθούν μαζί με τους παλαιούς ανθρώπους.

                        Ο Βασίλης Ρουσάκης και το άλογό του ο Αράπης

Μέσα από τα Ευετηρικά Δρώμενα, κυρίως σε αυτό της γειτονικής μας Νέδουσας, διασώθηκαν αυτές οι στιγμές στη μνήμη των νεότερων γενεών. Οι παραδοσιακές πρακτικές που βοήθησαν τους πρώτους ανθρώπους στην καλλιέργεια της γης, πέρασαν στη σφαίρα του «θείου».  Αροτρίαση και σπορά αντιπροσωπεύουν βασικά έργα βιοπορισμού και τα έργα του κύκλου αυτού, καθώς και τα εργαλεία του, καλύφθηκαν προαιώνια με το πέπλο του θρύλου και της ιερότητας.

«Ζευγάδες ονομάζονταν οι εργάτες που όργωναν τη γη με δική τους "συρμαγιά", δηλαδή είχαν στην ιδιοκτησία τους βόδια και αλέτρι. Σπανιότερα ονόμαζαν έτσι και τους γεωργούς που συμμετείχαν σε όλες τις διαδικασίες της καλλιέργειας (όργωμα, αλώνισμα, θέρισμα). Το επάγγελμα του ζευγά (στη μορφή που το γνωρίζουμε, με κύριο εργαλείο το άροτρο) είναι αρχαιότατο και αναφέρεται και από τον Ησίοδο (700-750 π.Χ.). Στο έργο του «Έργα και Ημέραι» περιγράφει το άροτρο ή αλέτρι . Το «ζευγάρισμα» απαιτούσε ειδικές γνώσεις, γι’ αυτό οι ζευγάδες ήταν περιζήτητοι και απολάμβαναν ικανοποιητικό μεροκάματο (40-70 δρχ. περίπου από το 1940 - 1960 και 120 δρχ. περίπου γύρω στο 1965, μια σημαντική αύξηση που οφείλεται στη μείωση των διαθέσιμων ζώων και εργατών). Το επάγγελμα ήταν εποχιακό (αφορούσε στους χειμερινούς μήνες), συνεπώς οι επαγγελματίες ζευγάδες, απασχολούνταν και σε άλλες (αγροτικές κατά κύριο λόγο) εργασίες τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου, για να επιβιώσουν…».

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΣΙΟΔΕΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΤΙΧΟΙ 458-492

Κι αρχή₋αρχή που φαίνεται για τους θνητούς τού οργώματος η ώρα,
όρμησε τότε, συνάμα εσύ κι οι δούλοι σου,
και την ξερή και τη βρεγμένη γη να οργώσεις στου οργώματος την ώρα,
σπεύδοντας πολύ πρωί, για να ᾽ναι τα χωράφια σου καρπούς γεμάτα.
Την άνοιξη να βωλοκοπείς.
Μα και η γη που οργώθηκε ξανά το θέρος δε θα σε διαψεύσει.
Σπείρε το νιάμα όσο ακόμη είναι ελαφρύ το χώμα του.
Το νιάμα προστατεύει απ᾽ το κακό και τους θεούς τούς τέρπει.
Ευχήσου στο Χθόνιο Δία και την αγνή τη Δήμητρα
ώριμο να βαραίνει της Δήμητρας το ιερό σιτάρι,
μόλις αρχίσεις τ᾽ όργωμα, όταν την άκρη της λαβής του αρότρου
πιάνεις με το χέρι και τη βουκέντρα στα νώτα κατεβάζεις των βοδιών,
καθώς τραβάν με το ζυγόλουρο τον δρύινο πάσσαλο.
Κι ο δούλος λίγο πίσω, κρατώντας τσάπα, στα πουλιά να δίνει κόπο τους σπόρους καλοκρύβοντας. Γιατί ᾽ναι άριστη η τάξη στις δουλειές για τους θνητούς, μα η αταξία κάκιστη.
Μ᾽ αυτό τον τρόπο θα έγερναν προς τη γη τα στάχυα από το μέστωμα,
αν έδινε αργότερα ο ίδιος ο Ολύμπιος Δίας ωρίμασμα καλό.
Και τότε τις αράχνες απ᾽ τα αγγεία σου θα σάρωνες.
Κι ελπίζω εσύ να χαίρεσαι σαν παίρνεις απ᾽ το βιος που μες στο σπιτικό σου θα ᾽ναι.
Κι όλος ευημερία στη λαμπερή την άνοιξη θα φτάσεις, δίχως τους άλλους να κοιτάς.
Και την ανάγκη σου άνθρωπος άλλος θα ᾽χει.
Μ᾽ αν στο ηλιοστάσιο τη θεία γη οργώσεις,
θα θερίσεις καθιστός και με το χέρι σου χερόβολα μικρά θ᾽ αδράχνεις,
μέσα στη σκόνη θα δεματιάζεις το ένα στάχυ ανάποδα στο άλλο,
δίχως να χαίρεσαι πολύ, και σε κοφίνι θα τα κουβαλήσεις.

Λίγοι θα σε θαυμάσουν.
Άλλοτε κι άλλος είναι του Δία, που την αιγίδα του βαστά, ο νους,
και είναι δύσκολο στους θνητούς ανθρώπους να τον εννοήσουν.
Μα κι αν αργά οργώσεις, αυτή τη γιατρειά θα μπορούσες να ᾽βρεις:
τότε που ο κούκος μέσα απ᾽ τα φύλλα της βαλανιδιάς πρώτη φορά λαλεί,
και τέρπει τους θνητούς πάνω στη δίχως όρια γη,
μακάρι να βρέξει τότε ο Δίας την τρίτη μέρα,
δίχως να σταματά, και δίχως το νερό να ξεπερνά τη χηλή απ᾽ το βόδι,
ούτε να υπολείπεται.
Μ᾽ αυτό τον τρόπο το όργωμα που έγινε αργά ισοφαρίζει το πρώιμο όργωμα.
Μες την καρδιά σου φύλαγε σωστά τα πάντα:
μη σου ξεφύγει η άνοιξη η λαμπρή που έρχεται, ούτε η βροχή στην ώρα της.