ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ ΧΑΜΕΝΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ-ΜΕΤΑΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ 1821

ΜΕΤΑΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821

«ΕΝΤΑΥΘΑ ΚΕΙΜΑΙ ΚΑΤΑΛΙΠΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΑΝ ΤΗΝ ΠΡΙΝ ΔΟΥΛΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ»

1. ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ ΧΑΜΕΝΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ.

       Βυθισμένος από 30ετίας σε αναγνώσεις παλιών εφημερίδων, κυρίως της περιόδου 1821-1858, με στόχο να εντοπίσω ειδήσεις σχετικώς με την ζωή και την δράση του Οιτυλιώτη Αγωνιστή Ηλία Σαλαφατίνου, είχα την ευκαιρία να αποδελτιώσω πολλά δημοσιεύματα τα οποία μου εφαίνοντο ενδιαφέροντα. Μετά την ολοκλήρωση της μονογραφίας για τον Ηλία Σαλαφατίνο, η οποία ελπίζω σύντομα να εκδοθεί από τις εκδόσεις «Αδούλωτη Μάνη» του φίλου Γεωργίου Δημακόγιαννη, καταπιάστηκα με την προσεκτική ανάγνωση όλων των αποδελτιωμένων στοιχείων. Επέλεξα 21 από αυτά και προτίθεμαι να τα παρουσιάσω στους φιλίστορες αναγνώστες στο Blog  «Ταΰγετος, πέτρινο ανάγλυφο του Θεού, ζωντανή παρουσία», ως δείγμα ευγνωμοσύνης σε ήρωες και ηρωίδες, διάσημους μα και ασήμαντους, συνάμα και μνημόσυνο, διότι «ενταύθα κείμαι καταλιπών ελευθέραν την πριν δούλην Πατρίδα» αλλά και για να διασωθούν μεταεπαναστατικές στιγμές για τον μελλοντικό ερευνητή.

        Ένας μεγάλος αριθμός δημοσιευμάτων βρίσκεται στο αρχείο του γράφοντος, τα οποία αφορούν επιφανή στρατιωτικά και πολιτικά πρόσωπα, νεκρολογίες και επικηδείους σημαντικών προσωπικοτήτων, ιστορικές αναφορές, Μανιάτικες ειδήσεις πολλαπλών θεμάτων, θέματα σχετικά με την Βασιλεία και της Κυρίες επί των Τιμών της βασίλισσας Αμαλίας αλλά και ένα πλήθος πληροφοριών που ανέρχονται σε χιλιάδες είναι το αρχείο. Επέλεξα τα 21 σημαντικότερα και τα παρουσιάζω.

        Το παρουσιαζόμενο σήμερα θέμα είναι διπλό, το πρώτο αφορά μια τραγική, με αίσιο τέλος, «Αναζήτηση χαμένων συγγενών» και το δεύτερο, με ευχάριστη κατάληξη, «Επιστροφή στο σπίτι». Είναι οι επαναστατικές παράπλευρες απώλειες, οι οποίες δυστυχώς δεν έχουν αναδειχθεί όσο θα έπρεπε.

  Α)      Στην αθηναϊκή εφημερίδα «Αθηνά» στο φύλλο της 29 Μαρτίου 1851 συνάντησα την παρακάτω «ειδοποίηση». Την κράτησα*  διότι στο μυαλό μου ακόμα ηχούν οι «Αναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού» που μετέδιδε το ραδιόφωνο σε εκπομπή του στα χρόνια της δεκαετία του ’60. Ο «Ερυθρός Σταυρός» συνεχίζει μέχρι και σήμερα τις αναζητήσεις του και για Έλληνες αλλά κυρίως για μετανάστες που χωρίστηκαν στην προσπάθειά τους να βρουν μια νέα ειρηνική χώρα να ζήσουν.

      * Κρατήθηκε η ορθογραφία τού αρχικού δημοσιεύματος όχι όμως η στίξη.

«ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΙΣ

Η Αικατερίνη Μαρκάκη, σύζυγος ήδη του Κ. Γάσχεν, δημότου Αννέλ της εν Ελβετία επαρχίας Βέρνης, ηχμαλωτίσθη μικρά ούσα υπό των Τούρκων εις τον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα, ώστε δεν ενθυμείται ήδη ειμή μόνο συγκεχυμένως πως την οικογένειάν της και τον τόπον της γεννήσεώς της. Δύω αδελφαί αυτής επέζησαν επί της αλώσεως της πόλεως, ήν κατώκει, αλλά χωρισθείσαι και πωληθείσαι ως αιχμάλωτοι, τι επέγειναν; Έκτοτε δεν ηδυνήθη να μάθη ουδέν περί της τύχης των. Δημοσιεύουσα δε τα ίχνη ταύτα των νηπιακών αναμνήσεών της ελπίζει ότι θέλει λάβη πληροφορίας τινάς περί του αντικειμένου, δια τας οποίας αιωνίως θέλει ευγνωμονεί, καθότι η αβεβαιότης αύτη περί της τύχης των αδελφών της και της οικογενείας της είναι δι’ αυτήν αιωνία θλίψις, ήτις την βυθίζει ενίοτε εις βαθείαν μελαγχολίαν.
Καθόσον δε ενθυμείται η Αικατερίνη, η οικογένεια Μαρκάκη κατώκει επί της επαναστάσεως, ιδίως δε τα 1824, 25, 26 και 27 μίαν οικίαν συγκειμένην εκ πολλών οικίσκων περιτειχισμένων εις τα περίχωρα της πόλεως Πισκοπή (Επισκοπής εν Κρήτη). Η οικογένεια συνέκειτο από τον πατέρα Μαρκάκην, την μητέρα Ελένην Μαρκάκη, τέσσαρας θυγατέρας (αγνοεί το όνομα της πρεσβυτέρας, εγγάμου ούσης και μητρός δύω τέκνων) 2^ον την Ζωίτσαν 3^ον την Μαρίαν και 4^ον την Αικατερίνην τότε ηλικίας 1 έως 6 ετών, έναν αδελφόν Γεώργιον και μίαν θείαν αδελφήν της μητρός ζώσαν μετά της οικογενείας. Η Αικατερίνη νομίζει ότι ο πατήρ της κατείχεν υψηλήν τινάν θέσιν υπό την κυβέρνησιν του Σουλτάνου, διότι ενθυμείται ότι κατεγίνετο πολύ εν τω δωματίω του εις γραφικάς εργασίας, το οποίον ήτο εστολισμένον με γεωγραφικούς χάρτας. Απεβίωσε δε κατά τας ταραχάς των τελευταίων πολέμων, αγνοεί αν εκ της πανώλης ή δηλητηριασθείς, διότι ήκουε να γίνεται λόγος και περί των δύω αυτών περιπτώσεων. Μετά 15 ημέρας απεβίωσαν υπό της πανώλης προσβληθέντες και η Ελένη Μαρκάκη μήτηρ, η πρεσβυτέρα αδελφή, ο σύζυγός της και ο αδελφός Γεώργιος. Αι επιζήσασαι αδελφαί Ζωίτσα, Μαρία, Αικατερίνη, μία μικρή κόρη (Ελένη) της πρεσβυτέρας αδελφής και η θεία θα υπέστησαν αναμφιβόλως σειράν τρομερών μεταβολών της τύχης των ένεκα των πολέμων. Στρατιώται τούρκοι, αφού εφόνευσαν δια πυροβολισμού την θείαν, την μόνην προστάτιδα των πτωχών αυτών ορφανών, τας διαμερίσαντο. Η μεν Ζωίτσα και η Αικατερίνη απήχθησαν εις το Κάστρον, ένθα τας εχώρισαν. Η δε Αικατερίνη από το Καστρί ή Κάστρον μετεφέρθη εις Αλεξάνδρειαν και επωλήθη ως αιχμάλωτος. Εκεί ηγοράσθη από τινα Ελβετόν, τον Κ. Γέπχαρδ, Πρόξενον τότε, όστις την έφερεν εις Ελβετίαν, όπου και έλαβε την αγωγήν της. Μετά δε ταύτα εγένετο σύζυγος του Κ. Γάσχεν.

Πηγή : εφημερίδα "Καθημερινή" αρ. φύλου 30.905 της 2-26/12/2021

Σ.Σ. της εφημερίδος. Και η κατάληξις του επιθέτου και το όνομα δεικνύουν ότι η Κυρία Αικατερήνα Μαρκάκη σύζυγος ήδη του Κυρίου Γάσχεν είναι Κρήσσα και πιθανόν από το χωρίον Επισκοπή της επαρχίας Αυλοποτάμου ή Μυλοποτάμου και δια τούτο μάλιστα αιχμαλωτισθείσα αφίχθη εις το Ηράκλειον, το κοινώς λεγόμενον Κάστρον. Παρακαλούνται εν τοσούτω οι συνδημόται αυτής Κρήτες και κυρίως οι ευρισκόμενοι εντός των πόλεων να ερευνήσωσιν εις όλα τα χωρία τα φέροντα, ως εκ της έδρας άλλοτε των επισκόπων, το όνομα Επισκοπή, και να εύρωσι την οικογένειαν της κυρίας Αικατερήνης Μαρκάκη, και συγχρόνως να εξετάσωσι περί των συγγενών της, αν επέστρεψαν έπειτα εις την Κρήτην και πόσοι εξ αυτών ζώσι, και να αναφέρουν όλα ταύτα εις την διεύθυνσιν της Αθηνάς, ήτις υπόσχεται να μεταβιβάση εις την εν Ελβετία διατρίβουσαν κυρίαν ταύτην ομού με το όνομα του ευρέτου».

API VIA GETTY IMAGES

Η «ειδοποίηση» αυτή έφερε αποτελέσματα και δύο μήνες αργότερα η ίδια εφημερίδα, «Αθηνά» φύλλο της 21 Μαΐου 1851, δημοσιεύει την παρακάτω επιστολή αναγνώστη της:

«Προς ευχαρίστησιν της Κυρίας Αικατερήνης Γάσχεν κατοίκου της πολιτείας Βέρνης εν Ελβετία, καταχωρίζομεν την διευθυνθείσαν προς ημάς επιστολήν από τον εν Ηρακλείω (Κάστρω) της Κρήτης αξιότιμον φίλον μας Κύριον Μύρωνα Μελιδόνην, εις την οποίαν η ρηθείσα Κυρία θέλει εύρει ό,τι εζήτησε. Και ό,τι άλλο επιθυμεί να μάθη η Κυρία Αικατερήνη Γάσχεν ημπορεί να το ζητήση ή δι’ ημών ή κατ’ ευθείαν από τον ρηθέντα Κύριον Μύρωνα Μελιδόνην, άνδρα απολαύοντα από τους συμπολίτας του υπόληψιν.

Εξ Ηρακλείου της Κρήτης. Τη 8/20 Μαΐου 1851

Φίλε Συμπολίτα, παρατηρήσας εις το υπ’ αριθ. Φύλλον της Αθηνάς την επιθυμίαν της Κυρίας Αικατερήνης συζύγου του Κυρίου Γάσχεν εν τη πολιτεία Βέρνης της Ελβετίας, τού να λάβη βεβαίας πληροφορίας αναγνωρίσεως τών εν τη Κρήτη επιζώντων συγγενών της, ζήλω φιλοπατρίας παρακινούμενος δια να εφησυχάσω την απομεμακρυμένην ταύτην πατριώτισσάν μας, δεν παρημέλησα του χρέους μου και μετά πολλών εξετάσεών μου εις τα εν τη Κρήτη διάφορα χωρία υπό το όνομα επισκοπή, μετ’ ευχαριστήσεως σας αναγγέλλω ότι επέτυχον την ανακάλυψιν ως ακολούθως: Η ρηθείσα Κυρία Αικατερήνη εγεννήθη εν τη Κωμοπόλει Επισκοπή της επαρχίας Πεδιάδος. Είναι γνησία θυγάτηρ του Μαρκάκη (επωνομαζομένου Χαλιπλόγλου), κατάγεται εκ τιμίας οικογενείας εντός του Ηρακλείου. Ο ρηθείς Μαρκάκης κατοικούσεν εν τη Επισκοπή, διότι ήτο υπανδρευμένος εκεί όπου είχεν κτήματα. Και αληθώς ήτον ειδήμων γραμμάτων και προ πάντων εγνώριζεν αναγινώσκων και γράφων καλώς την τουρκικήν διάλεκτον και εκ τούτου ωνομάζετο Μουλά Μαρκάκης και εγώ ο ίδιος τον εγνώρισα εις την μικράν ηλικίαν μου. Κατά τα φημιζόμενα εδηλητηριάσθη παρά κακοτρόπου ξένης γυναικός. Αλλά παραβλέπω το ιστορικόν τούτο.  Εκ των θυγατέρων του (εκτός της Κυρίας Αικατερήνης και περί της οποίας ουδείς εγνώριζε που ευρίσκετο) ζώσι δύω, η Μαρία η οποία είναι ύπανδρος εν τω χωρίω Θραψανώ με σύζυγον Μανώλην και με αρκετά τέκνα. Η δε Ζωίτσα η οποία ήτον αιχμάλωτος εις Αίγυπτον, ευρίσκεται εις το Κάιρον κάτοικος εν τη συνοικία Μούσκη. Ήτον υπανδρευμένη με σύζυγον ονόματι Χρήστον, την τέχνην Βαρελοποιός εις την υπηρεσίαν του Μεχμέτ Αλή, αλλ’ απέθανεν. Έχει τρεις θυγατέρας και αι δύω είναι υπανδρευμέναι εκείθεν με βαρελοποιούς και είς εξ αυτών ονομάζεται Μιχαήλ. Η ειρημένη Ζωίτσα ήλθε προ ολίγων χρόνων εις Κρήτη αλλ’ επέστρεψεν εις Κάιρον εις την οικογένειάν της. Μόλις επρόφθασα να λάβω τας ανωτέρω πληροφορίας παρά της Κυρίας Παλασίας πρώτης εξαδέλφης της Κυρίας Αικατερήνης, διότι η μήτηρ της Κυρίας Παλασίας και ο Μαρκάκης πατήρ της Κυρίας Αικατερήνης ήτον αδελφοί. Η ρηθείσα Παλασία θυγάτηρ του Χατζή Μηνά είναι χήρα και είχεν σύζυγον τον Μανουήλ Λαγουδάκην έμπορον (τον οποίον πιθανόν και ημείς Κύριε να εγνωρίσατε προ της επαναστάσεως εις Κωνσταντινούπολιν (*)). Αν η Κυρία Αικατερήνη ζητεί περισσοτέρας πληροφορίας ας τας ζητήση. Διαβεβαιώτατε δε αυτήν περί της αληθείας των γεγραμμένων μου και δέχθητε την διαβεβαίωσιν τής προς υμάς εξαιρέτου μου υπολήψεως.

Ο φίλος σας Μ. Μελιδονάκης»

Στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Αλήθεια» στο φύλο της 26 Μάϊου 1879 συναντάται μια παρόμοια είδηση, εξ ίσου ενδιαφέρουσα και συγκινητική. Θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί «Επιστροφή στο σπίτι της 53 χρόνια μετά».

        Μεγαρίτισσα αρραβωνιασμένη περί το 1900

«Ο «Λαός» διηγείται ότι γραία ογδοηκοντούτις φέρωσα τουρκικήν γυναικείαν ενδυμασίαν, μετέβη προ τινων ημερών και εγκατέστη εν Μεγάροις. Η γραία αύτη υπήρξε η ωραία Μεγαρίς, ήτις εικοσιπενταέτις την ηλικίαν ηγάγκασε δια των θελγήτρων αυτής να την σεβασθή είς κατά το 1826 οθωμανός προύχων, ο Δερβίς αγάς, και να την λάβη ως νόμιμον σύζυγόν του, ενώ εις Αθήνας μετηνέχθη εκ Μεγάρων ως αιχμάλωτος τουρκικού αποσπάσματος. Ωνομάζετο δε η γυνή αύτη Παγώνα, ο δε πρώτος αυτής σύζυγος Αναγνώστης Στάθης. Μετά την αναχώρησιν των οθωμανών εξ Αθηνών, ο νέος οθωμανός σύζυγός της Δερβίς αγάς μετήγαγεν αυτήν εις Θεσσαλονίκην, ένθα τα εκ του οθωμανού τούτου τέκνα πρεσβεύουσι την οθωμανικήν θρησκείαν. Αυτή, αποθανόντος του συζύγου της, εξεπλήρωσεν έναν των διακαεστέρων αυτής πόθων, την μετάβασίν της τουτέστιν εις την γενέθλιαν γην των Μεγάρων, όπως εκεί διέλθη τα τελευταία του βίου της έτη. Κατά καλήν της τύχη εύρε ζώντα υιόν πεντήκοντα κι δύω ετών, όστις ηγνόει αν ζη και που ζη η μήτηρ αυτού».