ΜΑΝΙΑΤΙΚΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟ 1905 ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΧΕΤΙΚΑ

ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΣΤΗ ΜΑΝΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ.
ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΝΙΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ
ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗ

     

        Διαβάζοντας το βιβλίο «Αγνάντια στο Βενέτικο» του σύγχρονού μας συγγραφέα Σωκράτη Βενέτη Κουγέα, εγγονού του αείμνηστου ακαδημαϊκού Σωκράτη Β. Κουγέα, με πολύ ενδιαφέρον περιεχόμενο, «στιγμές από την κοινωνική και οικονομική ζωή της ΒΔ Μάνης μέσω εγγράφων (1678-1849) από το αρχείο του ακαδημαϊκού Σωκράτη Κουγέα», όπως σημειώνει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του, βρήκα στην σελίδα 127 μια εξαιρετικά σπάνια φωτογραφία τριών πολιτικών των εθνικών εκλογών του 1905, με έντυπη την ετικέτα «ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΟΙΤΥΛΟΥ» και με την υποσημείωση του συγγραφέα πως πρόκειται για «προεκλογική κάρτα  του 1905 από το μόνιμον φωτογραφείον «ΑΙ  ΚΑΛΑΜΑΙ» του Γ.Π. Μπασακαρόπουλου».

      Δεδομένου του ενδιαφέροντός μου για τις εκλογές  στη Μάνη, όλων των ειδών, προσπάθησα να «ανακαλύψω» ποίοι εικονίζονται. Η αναζήτησή μου κράτησε αρκετό διάστημα και το συγκεντρωθέν υλικό μου δίνει την δυνατότητα της συγγραφής μιας μικρής μελέτης.
       Δυστυχώς δεν βρήκα καμία σημείωση για το ποίοι είναι οι εικονιζόμενοι και έτσι μου δόθηκε η αφορμή να ερευνήσω αθηναϊκές εφημερίδες εποχής μήπως και βρω κάτι σχετικό. Στις εκλογές του 1905 λοιπόν έπεσα επάνω στην είδηση πως :

          Εκτιμώ λοιπόν πως εφόσον στο αρχείο Σωκράτους Κουγέα, με καταγωγή από του Δολούς Μάνης, υπήρχε αυτή η φωτογραφία και είναι σαφής η στήριξη στον «γείτονα» πολιτικό Κουμουνδούρο και εν γένει στους πολιτικούς του φίλους, οι εικονιζόμενοι «αποκαλύπτονται» στο δημοσίευμα περί ομοβροντίας από το φρούριο της Ζαρνάτας και θριαμβευτικής εισόδου στα χωριά της περιοχής του Κάμπου Αβίας. Η μελέτη των πολιτικών καταστάσεων εκείνης της περιόδου με βεβαιώνουν πως η τοποθέτηση των τριών υποψηφίων ήταν «Θεοτοκική», δηλαδή αντίπαλοι των «Δηλιγιαννικών» στους οποίους ανήκε η πλειοψηφία της Μαυρομιχαλικής οικογένειας.

        Διαθέτω στο αρχείο μου εικόνα και το βιογραφικό του ενός εκ των τριών προαναφερθέντων, του Πέτρου Αντωνίου Μαυρομιχάλη. Είμαι σίγουρος πως είναι ο μεσαίος από τους τρεις εικονιζόμενους.

            Ο έτερος της φωτογραφίας, ο Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος είναι ο εκ αριστερών όπως βλέπουμε την φωτογραφία, ο εξηντάρης με τα άσπρα μουστάκια. Το βιογραφικό του όπως το βρήκα στο διαδίκτυο :

           «Ο Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος (20 Νοεμβρίου 1846 - 1924) ήταν Έλληνας αντιναύαρχος και πολιτικός, πρωτότοκος γιος του Πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κουμουνδούρου και αδελφός του Σπυρίδωνα Κουμουνδούρου.

Γεννήθηκε στη Καλαμάτα στις 20 Νοεμβρίου του 1846 και ακολούθησε το στρατιωτικό στάδιο καταταχθείς ως εθελοντής το 1867. Απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων προάχθηκε μέχρι τον βαθμό του αντιστράτηγου.Το 1878 όντας ανθυπολοχαγός τέθηκε σε διαθεσιμότητα όπου εκλέχθηκε δήμαρχος Ανδρούσης. Ένα χρόνο μετά, στις εκλογές του 1879, εκλέχθηκε βουλευτής Μεσσηνίας όπου και συνέχισε πολιτευόμενος να εκλέγεται στις περιόδους Θ΄ (1881), Ι΄ (1885), ΙΑ΄ (1887), ΙΒ΄ (1890), ΙΕ΄ (1899), ΙΣτ΄ (1902), ΙΗ΄ (1906), Α΄ Αναθεωρητική (1910), ΙΘ΄ (1912), στις δύο εκλογές του 1915, καθώς και κατά τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση του 1920.

Στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ήταν επικεφαλής μικτού αποσπάσματος όπου στάλθηκε ν΄ αναχαιτίσει την προέλαση τουρκικών φαλάγγων στην Ήπειρο, στα στενά (κλεισούρα) Πέντε Πηγάδια όπου και έδωσε πολύνεκρη μάχη την νύκτα μεταξύ 11 και 12 Απριλίου υποχωρώντας στην Άρτα.

Επί κυβέρνησης Θ. Δηλιγιάννη χρημάτισε υπουργός των Ναυτικών, (από 24 Οκτωβρίου 1890 μέχρι 18 Φεβρουαρίου 1892), και στη κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη ανέλαβε το υπουργείο των Στρατιωτικών, (2 Απριλίου μέχρι 30 Δεκεμβρίου 1899), θέση από την οποία παραιτήθηκε λόγω της αντίθεσης του με τις παρεμβάσεις των ανακτόρων στο νομοσχέδιο περί οργανισμού του στρατεύματος. Μετά την παραίτησή του, και την αποχώρηση από το κόμμα του Θεοτόκη, τριακόσιοι αξιωματικοί του πεζικού τον επισκέφθηκαν στο γραφείο του σε ένδειξη υποστήριξης από πλευράς του στρατεύματος. Κατά την Γ΄ Σύνοδο της ΙΗ΄ περιόδου ανέλαβε πρόεδρος της Βουλής (30 Οκτωβρίου 1908 μέχρι 9 Μαΐου του 1909.

Ο Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος πέθανε στην Αθήνα το 1924».

      Με βάση την έρευνά μου στις εκλογές του 1905 ο ανωτέρω προσκολλήθηκε στην μερίδα του Θεοτόκη και δεν εξελέγη διότι η μερίδα του Δηλιγιάννη σάρωσε τότε και εξέλεξε και τους τρεις βουλευτές της επαρχίας Οιτύλου. Την πρώτη φορά που εκλέχτηκε ο Κουμουνδούρος ήταν ως βουλευτής Μεσσήνης (1881) καθώς και τις επόμενες 3 φορές (1885, 1887, 1890). Τις επόμενες δύο φορές εξελέγη ως βουλευτής Οιτύλου (1899, 1902). Το 1905 δεν εξελέγη και μετά την δολοφονία του Δηλιγιάννη τον Μάιο του 1905, το κόμμα του οποίου έχασε τη συνοχή του και οι αντίπαλες κομματικές μερίδες "ανάπνευσαν" διότι Δηλιγιάννης κυριαρχούσε. Ο Κουμουνδούρος εξελέγη ξανά στις πρόωρες εκλογές του 1906 ως βουλευτής Καλαμάτας με το κόμμα του Θεοτόκη.

        Ο τρίτος της παρέας εικάζω πως είναι ο Λεωνίδας Ν. Καπετανάκης, παράφραση το όνομα Καπετανάκος,  ο οποίος είχε εκλεγεί βουλευτής Οιτύλου το 1874 και το 1881, αλλά απέτυχε το 1905. Στοιχεία του δεν μπόρεσα να βρω, διότι παρόλο που στο προαναφερθέν βιβλίο του Σωκράτη Βενέτη Κουγέα εμφανίζονται, στο έγγραφο 23, τα αδέλφια Καπετανάκου ή Καπετανάκη να μεταβιβάζουν ακίνητά τους που διαθέτουν στο Λιμένι Οιτύλου, εκτιμώ πως ο ανωτέρω στη βασική φωτογραφία εικονιζόμενος πρώτος από δεξιά, είναι της οικογένειας Καπετανάκη και με αυτό το επώνυμο αναφέρεται στα αρχεία της Βουλής σαν εκλεγείς βουλευτής. Η διευκρίνιση αυτή είναι αναγκαία διότι υπάρχει μικρή σύγχυση με τον Μαυρομιχάλη-Καπετανάκο Λεωνίδα που είχε εκλεγεί βουλευτής Οιτύλου το 1873, με βάση τα επίσημα στοιχεία του αρχείου της Βουλής. Απόγονός του σημερινός 2019, εκ μητρός, δηλώνει ο υποψήφιος βουλευτής στις  Θεόδωρος Φορτσάκης.

          Σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση έχουν ενδιαφέρον πολλά θέματα που θα ήταν δυνατόν να περιληφθούν στο παρόν δημοσίευμα. Ένα από αυτά που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι και το παρακάτω μανιφέστο, ανωνύμου οπαδού της παράταξης, των εν τη φωτογραφία τριών υποψηφίων, που πήγαν κόντρα στο «εκλογικό νόμημα μιας οικογένειας», όπως λέει ο συγγραφέας. Ο αναγνώστης ας το διαβάσει όλο και προσεκτικά, διότι {«Η Μάνη η ανυπότακτος τεντώνει το ρουθούνι» και δεν ανέχεται επιβολάς κομματαρχών ουδέ στέργει να καταστήσει την επαρχίαν εκλογικό νόμημα μιας οικογένειας}.

        Εκλογικός αντίπαλός τους ήταν ο Κυριακούλης Π. Μαυρομιχάλης, εγγονός του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη ήρωος του Βαλτετσίου και πεσόντος ηρωϊκώς στην μάχη της Σπλάτζας Ηπείρου το 1822. Ο υποψήφιος ήταν τότε υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Δηλιγιάννη. Η εφημερίδα «Εμπρός» του πλέκει το εγκώμιο :

      Στην περιφέρεια Γυθείου ένας άλλος Μανιάτης με σπουδαία οικογενειακή κληρονομιά, ο Δημήτριος Αριστείδου Πετροπουλάκης, ζητά την ψήφο των συμπατριωτών του και δημοσιεύει το βιογραφικό του στην εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ» :

     Δεν λείπουν και οι παρεμβάσεις των κομματαρχών και γι αυτό κάποιοι διαμαρτύρονται :

     Άλλος ένας Μανιάτης με σπουδαίο όνομα και μεγάλη οικογενειακή κληρονομιά βάζει υποψηφιότητα στην Μεσσήνη. Το βιογραφικό του πολύ βαρύ. Ο Σπυρίδων Κουμουνδούρος :
  

  

       Συμβαίνουν πολλά «Εκλογικά δυστυχήματα και εγκλήματα», μεταξύ τους και πνιγμός δικαστικού αντιπροσώπου, που από την Δημητσάνα πήγαινε στα Λεβέτσοβα (Κροκεές) και «διαβαίνων επί ημιόνου τον πλησίον της Λεβέτσοβας χείμαρον έπεσεν αφηνιάσαντος του ημιόνου, εντός αυτού και επνίγη… ο αγωγιάτης σωθείς συνελήφθη και κρατείται…το πτώμα του δυστυχούς Ταγκαλάκη δεν ευρέθη  ακόμη». Δημοσιεύω ένα μέρος τους :

Σε όλη την Ελλάδα εκλογικός χαμός:

Στην γειτονική Θουρία και στο Γαρδίκι προεκλογικοί νεκροί και τραυματίες :

Η Θουρία και τα γεγονότα της πρωτοσέλιδο στην εφημ. "Ακρόπολις" :

      Η διαφήμιση μερικών υποψηφίων γίνεται τότε με πρωτοποριακό τρόπο, κάτι σαν σήμερα που πολλοί υποψήφιοι αυτοσατυρίζονται έξυπνα. Ο ευπατρίδης Στέφανος Δραγούμης, πατέρας του Ίωνα Δραγούμη, προτρέπει να τον ψηφίσουν εκλέγοντάς τον έστω και 11^ο (11 βουλευτές εξέλεγε η περιφέρεια Αττικής).

     
     Υπήρχαν τα κόμματα Δηλιγιάννη, Θεοτόκη, Ζαϊμη και οι Αχρωμάτιστοι :

      Εξ άλλου τότε δεν ήταν τα κόμματα πολιτικά αλλά κυρίως προσωπικά, το ψηφοδέλτιο ενιαίο, η κάλπη με σφαιρίδιο (έριχνες σφαιρίδιο ΝΑΙ στη λευκή οπή και σφαιρίδιο ΟΧΙ στην μαύρη οπή). Ο κάθε υποψήφιος είχε την δική του κάλπη. 

(Αυτού του είδους η ψηφοφορία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις εθνικές εκλογές του 1865. Ο τρόπος εν συντομία ήταν ο εξής: Σε κάθε εκλογικό τμήμα υπήρχαν τόσες κάλπες όσοι και οι υποψήφιοι. Η κάλπη κάθε υποψηφίου, κατασκευασμένη από λευκοσίδηρο (τσίγκο), ήταν χωρισμένη εσωτερικά σε δύο μέρη, τα οποία εξωτερικά ξεχώριζαν από το διαφορετικό χρώμα τους. Το δεξιό μέρος ήταν λευκό και έγραφε ΝΑΙ και το αριστερό μαύρο και έγραφε ΟΧΙ. Επάνω στην κάλπη υπήρχε, εκτός από την φωτογραφία του υποψήφιου, κολλημένος ένας σωλήνας υπό γωνία, ο οποίος κατέληγε σε στρογγυλή οπή. Ο ψηφοφόρος έπαιρνε από το σφαιροδότη ένα μολυβένιο σφαιρίδιο, σήκωνε ψηλά το χέρι του για να δουν τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής ότι κρατά μόνο ένα σφαιρίδιο και στη συνέχεια πλησίαζε την κάλπη, έβαζε το χέρι του μέσα στην οπή του σωλήνα και έριχνε το σφαιρίδιο στο χώρισμα που αντιστοιχούσε στο «ναι» ή το «όχι». Το «ναι» αντιστοιχούσε στην θετική ψήφο και το «όχι» στην αρνητική).     

   

Οι εκλογές την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 1905 γίνονται και βγαίνει ο Δηλιγιάννης:

      Οι εφημερίδες που συμπαθούν τους νικητές γράφουν διθυράμβους. Το κορδόνι ήταν το σήμα-λογότυπο των κόμματος Δηλιγιάννη :

       Αρκετές εφημερίδες έχουν ευρηματικές επικεφαλίδες. Εγγλέζικες και ελληνικές εκλογές :

       Από τον Κάμπο Αβίας ο ανταποκριτής της «Ακροπόλεως» Ηλίας Κοντράρος αναγγέλλει τον εκλογικό θρίαμβο των Μαυρομιχάληδων, των αντιπάλων δηλαδή των τριών εικονιζόμενων στην αρχική φωτογραφία (αφορμή για το παρόν πόνημα), από τους οποίους δεν εξελέγη κανείς, διότι βγήκαν οι Δηλιγιαννικοί :

Οι ψήφοι που πήραν οι κυριότεροι υποψήφιοι στους δήμους της επαρχίας Οιτύλου καταγράφονται αναλυτικώς :

       Στους νομούς Μεσσηνίας και Κυπαρισσίας εκλέχτηκαν οι :

     Την πλειοψηφία στην νέα Βουλή απέκτησαν οι Δεληγιαννικοί βουλευτές αφού τότε 230 ήταν το σύνολο της Βουλής και αυτοί ήταν 146 :

       Το «εξ Οιτύλου» τηλεγράφημα ήταν σαφέστατο : «Επιτυχία ολοκλήρου συνδυασμού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη πλήρως εξασφαλισμένη».

     Αλλά εκείνο που έγινε ξεκάθαρο ήταν το πώς κάθε νέος υποψήφιος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και το πόσο βαθειά ριζωμένοι στους ψηφοφόρους είναι οι παλιοί βουλευτές που έχουν πιάσει τα πόστα κάνοντας έργο. Δηλαδή με ένα λόγο τα αποτελέσματα ήταν «…διδακτικώτατα δι’ εκείνους οι οποίοι νομίζουσιν ότι δια της εξωνήξεως των συνειδήσεων και χωρίς να προσφέρωσιν ουδεμία υπηρεσίαν εις τον τόπον δύνανται να εκλέγωνται βουλευταί…».

        Οι εκλογικές διαδικασίες είτε δημοτικών, είτε εθνικών εκλογών, είτε δημοψηφισμάτων στις παλαιότερες εποχές, είναι πολύ ενδιαφέρουσες ιστορικά. Στο αρχείο μου βρίσκονται πλήθος στοιχείων για τις εκλογές στη Μάνη και ειδικότερα στην λεγόμενη επαρχία Οιτύλου, με τους δήμους της Οιτύλου, Λεύκτρου, Καρδαμύλης και Αβίας. Σχεδιάζω για το μέλλον να παραδώσω με δημοσιεύματα όλη την ιστορία των Μανιάτικων εκλογών ώστε οι αναγνώστες, Μανιάτες και μη, να έχουν μια πλήρη εικόνα για την εκλογική ιστορία από το 1835 και μετά στην περιοχή, με κόμματα, φατρίες, υποψήφιους, εκλεγέντες, περιστατικά ευτράπελα και σοβαρά.-