Μήνυμα

Πάντα να πολεμάς και να αντιστέκεσαι, κι ας μένεις μόνος. Μονάχος, έρημος, γαλήνιος, να πολεμάς για το καλό του Ανθρώπου. ( Ι. Π. Κουτσοχέρας)

Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012

ΣΑΛΑΦΑΤΙΝΟΣ ΗΛΙΑΣ-Ο ΓΕΝΝΑΙΟΤΑΤΟΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ 1821

ΗΛΙΑΣ ΣΑΛΑΦΑΤΙΝΟΣ-Ο ΓΕΝΝΑΙΟΤΑΤΟΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ 1821
Γεννήθηκε μεταξύ 1780-1785 στο Οίτυλο. Ήταν γόνος, εκ μητρός, της ιστορικής οικογένειας των Στεφανουραίων. Η πατρογονική του καταγωγή τον κατατάσσει στους Λαβουρέντες, οικογένεια παλαιότερη από τους Στεφανόπουλους. Το επώνυμο Σαλαφατίνος το πήρε λόγω του ενθουσιώδους και ορμητικού χαρακτήρα του. Τσαλαφός-σαλαφός σήμαινε απερίσκεπτος. Ο αδελφός του, γενναίο παλικάρι και αυτό του '21, ονομαζόταν Ιωάννης Κατσανός. Το Κατσανός είναι το πραγματικό επώνυμο της οικογένειας και πολύ πιθανόν να το πήραν από το σκουρόχρωμο δέρμα τους.
Η Επανάσταση βρήκε τον Σαλαφατίνο 40 χρονών περίπου. Κατά οικογενειακή παράδοση ήταν προσκολλημένος στην οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, τους οποίους υπηρέτησε πιστά, σεμνά και αθόρυβα. Ξεκίνησε από την Αρεό­πολη στις 17 Μαρτίου 1821 σαν πρωτοκαπετάνιος αυτής της οικο­γένειας. Μαζί με το γιο του Πετρόμπεη, τον Ηλία, ορκίστηκαν να μην κόψουν τα μαλλιά τους, ούτε να γυρίσουν στη Μάνη αν πρώτα δεν λευτερωθεί η Ελλάδα. Ο Μαυρομι­χάλης σκοτώθηκε. Ο Σαλαφατίνος γύρισε, το 1825 από ότι φαίνεται άρρωστος. Αφού έγινε καλά, πήρε μέρος αργότερα, μάλλον, στις μάχες Βέργας και σίγουρα σε αυτή του Πολυτζάραβου.
Η πολεμική του δράση κατά τη διάρκεια του Αγώνα είναι μυθική. Παντού μπροστάρης και ατρόμητος έτρεχε από το Μοριά στην Εύ­βοια, στο Μεσολόγγι, στη Λιβαδειά, στην Αθήνα. Όλοι τον εκτιμούν και τον σέβονται. Ο Γάλλος δημοσιογράφος Αύγουστος Φάμπρ τον γνωρίζει στο Μεσολόγγι το 1822 και γράφει ένα άρθρο γεμάτο εγκώμια για τον Σαλαφατίνο, που δημοσιεύεται στο Παρίσι το 1827. Οι άλλοι οπλαρχηγοί τον ζητούν δανεικό από τους Μαυρομιχαλαίους. Οι στρατιώτες ζητούν να τους οδηγεί αυτός στις μάχες.
Η πατρίδα εκτίμησε τις υπηρεσίες του. Τον Ιούνιο του 1823 τον κάνουν αντιστράτηγο. Αποποιείται τον βαθμό και απαντά ότι δεν τον θέλει «διότι το στάδιον του αγώνος είναι εισέτι ανοικτόν και όστις δεν αγωνισθή μέχρι τέλους, παρανόμως και ακαίρως αξιούται». Τον ίδιο μήνα του χορηγούν εφ’ άπαξ πολεμική αποζημίωση 3.000 γρόσια. Τα επιστρέφει λέγοντας ότι «είμαι φτωχός, αλλά το Έθνος είναι φτωχότερο». Ζητά μόνο «να εξοικονομηθούν λεφτά και να πληρώνει η Πατρίς τους μισθούς για τους 100 στρατιώτας που έχω μαζί μου».
Όλα αυτά την εποχή που όλοι σχεδόν οι αγωνιστές ζητούσαν βαθμούς, αξιώματα και λουφέδες. Ενώ κάποιοι άλλοι δήλωναν ψέματα ότι συντηρούσαν 500 οπλοφόρους, ενώ στην πραγματικότητα είχαν 50. Ο Σπύρος Μελάς στο έργο του "Ο Γέρος του Μοριά" λέ­ει: «φέρτε μου διαμάντια να γράψω το όνομα του Σαλαφατίνου».
Το μόνο που ζήτησε από την Πατρίδα, ήταν να στείλει το μοναχογιό του να σπουδάσει στρατιωτικός στο Παρίσι με τη φροντίδα του εκεί Φιλελληνικού Κομιτάτου, μαζί με άλλα παιδιά επιφανών Ελλήνων αγωνιστών. Δυστυχώς όμως δεν του έδωσαν αυτή τη χαρά. Ο Σαλαφατίνος πικράθηκε αλλά δεν έβγαλε πικρή κουβέντα. Πειθάρχησε στην αδικία που του έγινε, όπως τόσα χρόνια πειθαρχούσε στη φτώχεια του.
Τα τελευταία χρονιά της ζωής του τα έζησε στην Αθήνα, στο σπίτι του Ανάσταση Μαυρομιχάλη. Η παραμονή του στην πρωτεύουσα, έδωσε ευκαιρία σε μερικούς επιτήδειους (Βλ. Ρήγας Παλαμήδης, Λυκούργος Κρεστενίτης κ.α.), των οποίων η δράση και η συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του Αγώνα δεν ήταν και τόσο εθνική και γενναία, να δημοσιεύσουν επιστολές-διορθώσεις σε ιστορικά κείμενα και εκθέσεις για ιστορικά γεγονότα, χρησιμοποιώντας το όνομα του Σαλαφατίνου σαν συγγραφέα.
Σκοπό είχαν να καλύψουν τις παραλείψεις τους, να δικαιολογήσουν άστοχες ενέργειες τους και να διασώσουν την υστεροφημία τους, επειδή όλοι γνώριζαν ότι υπήρξαν συμφεροντολόγοι, δόλιοι και ριψάσπιδες. Ήθελαν έτσι να δηλώσουν «ότι αφού ο Σαλαφατίνος που πολέμησε παντού τα λέει έτσι, έτσι είναι. Άρα λοιπόν αδίκως μας κατηγορούν».
Μέχρι ενός σημείου τα κατάφεραν, αφού και νεότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι ή άδικα πράγματι τους κατηγόρησαν ή ότι ο Σαλα­φατίνος εν γνώσει του έγραφε ψέματα για να τους γλυτώσει από τις κατηγορίες, επειδή όλοι αυτοί ήταν φίλοι προσκείμενοι στο Μαυραμιχαλαίικο περιβάλλον.


      Στο τεύχος 35-36 του περιοδικού "Ιθώμη" δημοσίευσα μια αληθινή επιστολή του Σαλαφατίνου που βρήκα τυχαία στα Γενικό Αρχεία του Κράτους, η οποία είναι και η μόνη που φέρει την υπογραφή του και ανατρέπει κάθε δυσπιστία. Ο Σαλαφατίνος ποτέ δεν θα έγραφε όλα εκείνα τα κείμενα που είχαν κυκλοφορήσει με το όνομα του και ποτέ δεν θα προσπάθησε να δικαιολογήσει ενέργειες ατόμων, ακόμη και φίλων του Μαυροχαλαίικου οίκου.
Η ερευνά μου για τον Ηλία Σα­λαφατίνο είναι σε εξέλιξη. Ελπίζω ότι σε λίγα χρόνια θα μπορέσω να θέσω στη δημοσιότητα όλα τα στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του -εκ μητρός- συμπατριώτη μου, ο οποίος, ενώ βρίσκεται στην ίδια κατηγορία, γενναίων και ανιδιοτελών αγωνιστών με τους Μπότσα­ρη και Νικηταρά, εν τούτοις έμεινε στην αφάνεια και στην ανωνυμία. Θα προσπαθήσω να αποκαταστήσω αυτή την αδικία, γιατί τα περισσότερα που έχουν γραφεί για το '21 μέχρι σήμερα, περιέχουν λίγους μαρτυρικούς θανάτους, 2-3 ολοκαυτώματα, μερικές θυσίες, λίγες ηρωικές καταστροφές και πολλή διαφήμιση.
Πουθενά όμως δεν γίνεται λόγος για «ψυχικές γενναιότητες», όπως συνόψισε ο ακαδημαϊκός Κ. Τσάτσος τις αρετές της αυταπαρνήσεως, της υψηλοφροσύνης, της ανιδιοτέλειας και της εξάρσεως υπεράνω των παθών. Αυτές τις είχε όλες μαζί ο Ηλίας Σαλαφατί­νος.
Πέθανε στην Αθήνα στις 15 Νοεμβρίου 1856 σε βαθειά γεράματα. Τα τελευταία χρόνια, από τότε (1956) που ο μελετητής Σταύρος Σκοπετέας, πρώτος δημοσίευσε στοιχεία για τον Σαλαφατίνο, έγινε γνωστός. Μόλις πριν λίγα χρόνια έστησαν την προτομή του στη γενέτειρα του το Οίτυλο.
Στις μέρες μας η Πατρίδα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Θα πρέπει να σκύψουμε πιο προσεκτικά στο '21, γιατί πολλοί από αυτούς που δεν προσέφεραν υμνήθηκαν και άλλοι που προσέφεραν, αγνοήθηκαν και συκοφαντήθηκαν.. Άλλοι που η διαγωγή τους στάθηκε και εθνικά επιλήψιμη, υμνήθηκαν σαν ήρωες και σημαιοφόροι ταυ Ξεσηκωμού, με αποτέλεσμα να αχρηστευτεί α κυριότερος ρόλος της Ιστορίας, που είναι ο φρονηματισμός.

Χρήστος Νικ. Ζερίτης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου