Μανιάτες σκοτώνουν στρατιώτες της Κοινοπολιτείας το 1941 για να τους ληστέψουν

 ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑΣ                              ΤΟ 1941 ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΥΣ ΛΗΣΤΕΨΟΥΝ

·         ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΤΡΑΧΗΛΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ JIM CLAVEN

Με αφορμή την τοποθέτηση αναμνηστικής πλάκας στο χωριό Τραχήλα της Δυτικής Μάνης στις 12 Μαϊου 2025, για να θυμίζει την βοήθεια που πρόσφεραν οι κάτοικοι του χωριού προς τους στρατιώτες της Κοινοπολιτείας, οι οποίοι αναζητούσαν απεγνωσμένα μέσον για να φύγουν από την περιοχή, μετά την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Καλαμάτα, δες σχετική μελέτη του Ηλία Μπιτσάνη, https://eleftheriaonline.gr/images/2/pdf/2021/battleofkalamata1941.pdf

συνέβαλα στην καταγραφή της βοήθειας, και διάσωση της συλλογικής μνήμης, που πρόσφεραν οι Μανιάτες της ευρύτερης περιοχής προς τους διασκορπισμένους στρατιώτες της Κοινοπολιτείας στη Δυτική Μάνη, περιγράφοντας, στις 13/5/2025, τις διηγήσεις της γιαγιάς μου Ευτυχίας χας Ευαγγέλου Κατσαρέα από το χωριό Πολιάνα (σημ. Άγιος Νίκων), σχετικά με την βοήθεια που προσέφερε τότε η οικογένειά της σε 4 στρατιώτες:

Η Τραχήλα  το 1941

«Μια μέρα τον Απρίλη του 1941 πήγε ο παππούς σου τις προβάτες στα Αλεποκότρωνα και εκεί του εμφανίστηκε ένας άγνωστος στρατιώτης που δεν μιλούσε ελληνικά. Με νοήματα του έδειξε πως πεινούσε, είχε και ένα τραύμα ψηλά στο μπράτσο. Ο παππούς σου κατάλαβε πως δεν ήταν Γερμανός και του έδειξε πως θα άρμεγε μια προβατίνα του για να του δώσει γάλα. Πράγματι αυτό έκανε και τότε εμφανίστηκαν άλλοι τρεις στρατιώτες, πολύ ταλαιπωρημένοι και πεινασμένοι. Ο παππούς σου τους είπε να μείνουν εκεί. Δεν ήξερε τι είχε συμβεί στην Καλαμάτα και πως οι Γερμανοί είχαν φτάσει. Ήρθε στο σπίτι πήρε ψωμί και τυρί με λίγα παστά ορτύκια και ξαναπήγε να τους βρει. Τους έδωσε να φάνε και κάθισε μαζί τους. Κάτω στην Τραχήλα έβλεπε στρατιώτες αλλά έβλεπε και πολλούς ανάμεσα στις ελιές εκεί στα χτήματα του Κόρακα στα Δραγωνέϊκα. Απέναντι, κάτω από τη Σβίνα έβλεπε ανθρώπους να κινούνται. Μετά μάθαμε πως ήταν όλοι στρατιώτες και περίμεναν πλοία για να φύγουν. Οι στρατιώτες που βοήθησε ο παππούς σου έμειναν εκεί, τους πήρε και τους πήγε στη Μεγάλη Κοτρώνα για να είναι καλύτερα καλυμμένοι. Τους έδειξε μια στέρνα με νερό που είχαμε στο Σβινιάνικο. Την 2η μέρα πήγα κι εγώ και με κάτι μπλάστρια περιποιήθηκα το τραύμα του ενός. Τους δώσαμε και 2 σάισματα γιατί έκανε κρύο τα βράδια. Ο παππούς σου πήγαινε κάθε μέρα και τους έδινε φαγητό. Προσπάθησε να μη το μάθουν άλλοι, αλλά όλοι τότε οι συχωριανοί μας που δούλευαν στα χτήματα είχαν δει Εγγλέζους. Θα έμειναν 5-6 μέρες και μια μέρα είπαν στον παππού σου "Γερολιμένας" δείχνοντας σε ένα χάρτη τον τόπο. Ο παππούς σου τους έδειξε το καλντερίμι για να φύγουν, και έτσι έγινε. Του φίλησαν το χέρι και έφυγαν.

1941. Γυναίκες της Τραχήλας και ένας άνδρας ξαπλωμένος παρατηρούν τους στρατιώτες της Κοινοπολιτείας

Μετά από πολλά χρόνια, μάλλον το 1971, με ειδοποίησαν πως ζητούσε τον παππού σου τον Βαγγέλη μια κυρία στο Φόρο της Πολιάνας. Πήγα και βρήκα μια κοπέλα που με αγκάλιασε και έκλαιγε. Ήταν η θυγατέρα ενός από τους στρατιώτες που είχαμε βοηθήσει. Ζήτησε να δει τον παππού σου, και όταν της είπα πως σκοτώθηκε το 1944 έκλαιγε πολύ σα να ήταν συγγενής μας. Φαίνεται πως ο στρατιώτης, τότε που τον βοηθήσαμε, είχε μάθει το όνομα του παππού σου του Βαγγέλη και έτσι πολλά χρόνια αργότερα έστειλε την κόρη του στο χωριό μας. Ήξερε λίγα ελληνικά και έβγαλε φωτογραφίες στο χωριό και σε εμένα για να τις δείξει στον πατέρα της. Έμεινε ένα βράδυ στο σπίτι μας και όλο το βράδυ με είχε αγκαλιά και μου χάιδευε τα μαλλιά. Το πρωί με φίλησε κλαίγοντας και έφυγε με τον συνοδό της. Μετά από λίγους μήνες έφερε ο Κούλης ο Κοζομπόλης, ο ταχυδρόμος ένα φάκελο. Τον είχε στείλει αυτή από την Αυστραλία. Είχε μέσα φωτογραφίες του χωριού μας και ένα γράμμα από τον πατέρα της γραμμένο στα ελληνικά που μας ευχαριστούσε".

                       1941. Ένας νεαρός Τραχηλιώτης και στο βάθος 2 μεταφορικά καϊκια.

Όμως εκτός από τις δημοσιευμένες διηγήσεις για την βοήθεια που προσφέρθηκε από τους φιλότιμους πατριώτες Μανιάτες, υπήρξε και περίπτωση κάποιων άλλων Μανιατών που συμπεριφέρθηκαν αδίστακτα και ληστρικά απέναντι στους στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων. Παρακάτω δημοσιεύονται οι σχετικές ειδήσεις από την τοπική εφημερίδα «Θάρρος» την 3,9 & 10/3/1946. Για λόγους προστασίας των απογόνων των εμπλεκομένων, τα ονόματά τους αναφέρονται με τα αρχικά.

Η εξέλιξη της δίκης είχε απροσδόκητο αποτέλεσμα και από τα γραφόμενα διαφαίνεται η ύπαρξη πολιτικών διαφορών μεταξύ των αναμεμειγμένων οικογενειών. Αυτό όμως που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης είναι πως τέσσερεις στρατιώτες της Κοινοπολιτείας δολοφονήθηκαν από Μανιάτες για να ληστευτούν. Δεν αναζήτησα περαιτέρω πληροφορίες για την κατάληξη της υπόθεσης.

                          «ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΔΙΚΗ ΔΙΑ ΤΟΝ ΦΟΝΟΝ ΒΡΕΤΤΑΝΩΝ.
                     ΕΣΚΟΤΩΣΑΝ ΤΕΣΣΑΡΑΣ ΑΓΓΛΟΥΣ ΔΙΑ ΝΑ ΤΟΥΣ ΛΗΣΤΕΥΣΟΥΝ.

Ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων της πόλεώς μας θα εκδικασθή την προσεχή Πέμπτην 8^ην τρέχοντος, μία εξαιρετικώς ενδιαφέρουσα υπόθεσις αφορώσα τον φόνον, δια λόγους ληστείας, 4 Άγγλων στρατιωτών. Κατηγορούμενοι είναι οι Ε. Π. Π. και Α. Δ. Ούτοι κατηγορούνται ότι κατά τον Μάιον του 1941 εδολοφόνησαν εις θέσιν «Κοτρώνα» της Καστανέας, δύο Αυστραλούς και δύο Νεοζηλανδούς στρατιώτας, με αποκλειστικό σκοπόν να τους ληστεύσουν.

Το έγκλημα ανεκαλύφθη υπό τας εξής συνθήκας : Τον Μάιον του 1941, μετά την είσοδον των Γερμανικών στρατευμάτων εις Καλάμας και Λακωνίαν, είχον καταφύγει εις την οικίαν του Ν.Τ. πέντε Άγγλοι στρατιώται, εκ των οποίων ο ένας λοχίας, οι οποίοι εζήτουν να εύρουν μέσον δια να αναχωρήσουν εις Αφρικήν. Ο Ν.Τ. επροθυμοποιήθη να τους εξυπηρετήσει και παρεκάλεσε τους Π. Μ., Π. Κ. και Γ. Π. να τους οδηγήσουν εις Τραχήλαν και εκείθεν με ψαρόβαρκα να τους φυγαδεύσουν εις Αφρικήν. Πράγματι ούτοι παρέλαβον τους Άγγλους και ανεχώρησαν δια Τραχήλαν. Την επομένην όμως οι Άγγλοι επέστρεψαν εις τον Ν.Τ. και του είπον ότι οι ανωτέρω τους επήραν όσα χρήματα είχον χωρίς να τους εξυπηρετήσουν.

Ο Ν.Τ. τους εφωδίασε και πάλιν με χρήματα και τους έστειλεν εις Τραχήλαν. Μετά τινας ημέρας ανευρέθησαν εις το κτήμα του Ε.Π.Π. παρά την Καστανέαν, τα 4 πτώματα των Άγγλων, τα οποία ο Ν.Τ. ανεγνώρισε. Αργότερον ο Ν.Τ. επληροφορήθη, ως ισχυρίζεται, από τον ένα διασωθέντα Άγγλον, ότι οι 4 πατριώται του είχον δολοφονηθή από Έλληνας.

Αλλά και άλλα στοιχεία τον έπεισαν βραδύτερον ότι οι Βρεττανοί στρατιώται είχον δολοφονηθή δια λόγους ληστείας. Ο Π.Κ. του προσέφερεν ένα τσεκ 20 δολλαρίων προς αγοράν. Το τσεκ τούτο ήτο επ’ ονόματι του ενός εκ των δολοφονηθέντων Αυστραλών στρατιωτών, είχε δε παραδοθή εις τον Π.Κ. από τον Α.Δ. Επίσης ένα «στυλό» και διόπτρες θαλάσσης, άπαντα ανήκοντα εις τους φονευθέντας, προσεφέρθησαν μετά 1 ή 2 μήνες προς αγοράν εις τον Ν.Τ. υπό της συζύγου του Α.Δ. μέσω τρίτων προσώπων. Εκ των ανωτέρω εικάζεται ότι οι φονείς των Άγγλων είναι οι κατηγορούμενοι. Κατά τας πληροφορίας μας εις την δίκην θα προσκομισθούν, ως εδήλωσεν ο εδώ Βρεττανός ταγματάρχης κ. Νόμπλ, και στοιχεία σχετικώς με το ανωτέρω έγκλημα, συλλεγέντα υπό της Βρεττανικής Αστυνομίας».

Η εφημ. «Θάρρος» συνεχίζει να ενδιαφέρεται για την υπόθεση και με νέο δημοσίευμα στις 9/3/1946 πληροφορεί τους αναγνώστες της πως :

«Ενώπιον του Κακουργιοδικείου της πόλεώς μας εκδικάζεται η υπόθεσις του φόνου μετά ληστείας τεσσάρων Άγγλων στρατιωτών, παρά την θέσιν «Κοτρώνα» της Καστανέας. Κατηγορούμενοι είναι οι Ε.Π.Π. και Α.Δ. Κατά την αφήγησιν των κυριωτέρων μαρτύρων της κατηγορίας, το έγκλημα διεπράχθη την 2αν Μαϊου 1941. Οι δολοφονηθέντες τόσον αγρίως Άγγλοι, ήσαν στρατιώται του Βρεττανικού στρατού και μετά την είσοδον των Γερμανικών στρατευμάτων εις Καλάμας, είχον καταφύγει εις την Λακωνίαν προσπαθούντες εκείθεν να αναχωρήσουν κρυφίως δι’ Αφρικήν ναυλώνοντες ψαρόβαρκαν.

Εις την Καστανέαν τους εφιλοξένησεν ο Ν.Τ.  ο οποίος δια φιλικών του προσώπων τους έστειλεν εκείθεν εις Τραχήλαν δια να επιβιβασθούν λέμβου και διαφύγουν. Μετ’ ολίγας ημέρας οι ανωτέρω Άγγλοι ευρέθησαν δολοφονημένοι εις την θέσιν «Κοτρώνα». Βραδύτερον απεκαλύφθη ότι ο Α.Δ. μετέσχεν εις το έγκλημα μετά δύο άλλων οι οποίοι έχουν εν τω μεταξύ αποθάνει. Επίσης ομολογείται ότι ο Ε.Π.Π. παρίστατο κατά την εκτέλεσιν των Άγγλων στρατιωτών, οι οποίοι ακολούθως εληστεύθησαν υπό των δημίων των, αλλά δεν έλαβε μέρος ούτε εις τους φόνους ούτε εις την ληστείαν. Η δίκη διεκόπη την 7^ην εσπερινήν δια σήμερον, οπότε θα εκδοθή η απόφασις».

Στις 10/3/1946 η ίδια εφημερίδα δημοσιεύει την απόφαση του Δικαστηρίου και παράλληλα σε άλλο σημείο επιστολή του Ν.Τ., ο οποίος είχε καταγγείλει τους φόνους :

«ΠΕΠΛΑΝΗΜΕΝΗ Η ΑΠΟΦΑΣΙΣ ΔΙΑ ΤΟΝ ΦΟΝΟΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΒΡΕΤΤΑΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ. Χθες συνεχίσθη ενώπιον του Κακουργιοδικείου της πόλεώς μας η δίκη των Α.Δ. και Ε.Π.Π. κατηγορουμένων δια τον φόνον και την ληστείαν των τεσσάρων Βρεττανών στρατιωτών. Ο Εισαγγελεύς κ. Καραμούντζος αγορεύων εζήτησε δια με τον Α.Δ. την εσχάτην των ποινών, δια δε τον Ε.Π.Π. να κηρυχθή ένοχος συνεργείας μετά ελαφρυντικών. Μεθ’ ό ηγόρευσαν οι συνήγοροι των κατηγορουμένων κ.κ. Ν. Παπανικολόπουλος και Μολώνης, ζητήσαντες την αθώωσιν των πελατών των ως μη ενεχομένων εις το έγκλημα. Ακολούθως απεσύρθησαν οι ένορκοι προς διάσκεψιν. Δια της ετυμηγορίας των εκήρυξαν αμφοτέρους τους κατηγορουμένους ενόχους δια τον φόνον των Βρεττανών, με το ελαφρυντικόν της μετρίας συγχύσεως. Ο κ. Εισαγγελεύς ακούσας την ετυμηγορίαν των ενόρκων κατεπλάγη και λαβών τον λόγον ετόνισεν ότι οι κ.κ. ένορκοι δεν αντελήφθησαν επαρκώς το μέγεθος του δικαζομένου εγκλήματος και ήχθησαν εις πεπλανημένην απόφασιν. Δια τον λόγον αυτόν ο κ. Καραμούντζος εζήτησεν από το δικαστήριον όπως κηρύξη την ετυμηγορίαν των κ.κ. ενόρκων πεπλανημένην και εισαχθή εκ νέου η υπόθεσις προς εκδίκασιν. Το δικαστήριον αποδέχθη την πρότασιν του κ. Εισαγγελέως». 

«ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ  ΕΙΣ ΨΕΥΔΟΜΑΡΤΥΡΑΣ. Κύριε Διευθυντά, κατά την χθεσινήν (9.3.1946) επ’ ακροατηρίω δίκην των ειδεχθών κακούργων οι οποίοι εδολοφόνησαν και καταλήστευσαν τους 4 Βρεττανούς στρατιώτας, ελθόντας εις την Ελλάδα να πολεμήσουν υπέρ της ελευθερίας των, οι όπισθεν αυτών κρατούντες τα νήματα του αποτροπαίου εγκλήματος και κινούμενοι καταχθονίως δια να περισώσουν από την καταισχύνην και την εθνικήν εντροπήν, πορωμένους ανθρώπους, όπως ο Α.Δ., εύρον την ευκαιρίαν να βάλουν εναντίον μου διότι είχον το θάρρος κηδόμενος της εθνικής μου αξιοπρεπείας ως Έλληνος, να φέρω εις φως το κατάπτυστον αυτό κακούργημα, δια το οποίον μόνον λύπην αισθάνονται όλοι οι τίμιοι Έλληνες. Και επειδή δεν ημπόρεσαν άλλως πως να θολώσουν τα νερά, κατέφυγον δια του σκοτεινού ανθρώπου Κ.Μ. εις ευτελή τεχνάσματα χρησιμοποιήσαντες την γυναικείαν αδυναμίαν-έφερον ως μάρτυρα την ατυχήσασαν αδελφή μου Ο.Μ.-εκτελεσθείς υπό του ΕΛΑΣ ως προδότης και δολοφόνος των 4 Βρεττανών- ήτο πατριώτης, και ότι δήθεν ημείς εσκευωρήσαμεν το έγκλημα δια να τους δυσφημήσωμεν. Και η μεν δικαιοσύνη είπεν ήδη την τελευταίαν λέξιν της επί του εγκλήματος δια της ΚΑΤΑΔΙΚΗΣ των κακούργων. Ό,τι όμως απομένει από αυτήν την βδελυράν και αναξίαν Ελλήνων υπόθεσιν είναι, ότι και μετά παρέλευσιν πέντε ετών ευρέθησαν άνθρωποι να εμφανισθούν συνήγοροι ειδεχθών εγκληματιών μόνον και μόνον δια να κορέσουν το κίτρινο μίσος των εναντίον της οικογένειάς μου. –Ν.Τ.».